مهرنوش اردلان یکتا
فشارخون به‌وسیله مقدار خونی که قلب پمپ می‌کند و مقدار مقاومت دیواره عروق در برابر جریان خون به وجود می‌آید. در زمان انقباض قلب که هم‌زمان با ضربان قلب است این عامل در بیشترین مقدار خودش است که به آن فشارخون سیستولیک گفته می‌شود و زمانی که قلب در حال استراحت بین ضربه است در کمترین فشار است که به آن فشارخون دیاستولیک می‌گویند. هر چه مقدار خونی که قلب پمپ کند، بیشتر باشد و مجرای عروق تنگ‌تر باشد فشارخون بالاتر است. فشارخون بالا یا پرفشاری خون در طولانی‌مدت می‌تواند به عروق خونی و قلب آسیب برساند.
یکی از مشکلات بسیار شایع در دنیا، پرفشاری خون است. بر اساس آمار سازمان Hypertension Canada برآورد می‌شود که از هر ۱۰ کانادایی ۹ نفر در طول عمر خود ممکن است مبتلابه فشار خون بالا شوند و ۵۳ درصد از افراد بالای ۶۰ سال به این بیماری مبتلا هستند. حدود ۱۷درصد افراد مبتلا از بیماری خود خبر ندارند. این ارقام در مورد ایران با توجه به آخرین مطالعه کشوری که در سال ۱۳۹۵ صورت گرفته است، تعداد افراد مبتلا را حدود ۱۰ میلیون نفر برآورد شده است.
نشانه‌های فشارخون بالا
بیشتر افراد با فشارخون بالا معمولاً تا زمانی که افزایش فشار به مرحله خطرناک و تهدیدکننده حیات نرسیده باشد هیچ نشانه‌ای از بیماری ندارند. نشانه‌های این بیماری می‌تواند شامل: سردرد، مشکلات بینایی، تنگی نفس و یا سرگیجه باشد.
با یک فشار گرفتن ساده با دستگاه فشارسنج می‌توان بسیار سریع به تشخیص رسید. به همین دلیل توصیه می‌شود در افراد ۱۸ تا ۳۹ سال حداقل دو سال یک بار و یا افراد بالای ۴۰ سال یا کسانی که زیر ۴۰ سال هستند و در گروه پرخطر دسته‌بندی می‌شوند سالی یک‌بار فشارشان در یک مرکز درمانی کنترل شود. بر اساس اعلام سایت بهداشت کانادا فشار خون ۹۰/۱۴۰ میلی‌متر جیوه و کمتر در افراد عادی، فشار خون طبیعی تلقی می‌شود. البته در افراد دیابتی و یا کسانی که بیماری مزمن کلیوی دارند این عدد ۸۰/۱۳۰ میلی‌متر جیوه است. البته در اواخر سال ۲۰۱۷ انجمن قلب و عروق آمریکا در معیار و عدد استاندارد خود بازنگری کرد و بر اساس توصیه‌نامه جدید این انجمن، این عدد به کمتر از ۸۰/۱۲۰ میلی‌متر جیوه کاهش یافته است.
همچنین شاید مایل باشید بخوانید:
عوامل خطر
هر فردی در طول زندگی می‌تواند به فشارخون بالا مبتلا شود، ولی برخی از عوامل ریسک این بیماری را افزایش می‌دهند:
سن: فشارخون با افزایش سن تمایل به بالا رفتن دارد.
نژاد/قومیت: افزایش فشار در بعضی نژادها مانند آمریکایی‌های آفریقایی‌تبار بیشتر دیده می‌شود.
وزن: افرادی که اضافه‌وزن دارند و یا چاق محسوب می‌شوند بیشتر از دیگران به فشارخون بالا مبتلا می‌شوند.
جنسیت: قبل از سن ۵۵ سال مردان بیشتر از زنان به پرفشاری خون مبتلا می‌شوند و بعد از ۵۵ سال، زنان بیشتر به فشارخون بالا مبتلا هستند.
سابقه خانوادگی: سابقه خانوادگی پرفشاری خون، احتمال ابتلا را افزایش می‌دهد.
سبک زندگی: مصرف بیش‌ازاندازه نمک سدیم، مصرف کم پتاسیم، کمبود تحرک، نوشیدن زیاد الکل و سیگاری بودن خطر ابتلا به فشارخون را بالا می‌برد.
استرس: سطح بالای استرس در زندگی می‌تواند منجر به فشارخون بالا شود.
برخی از بیماری‌های مزمن خاص: بیماری‌هایی مانند دیابت و بیماری‌های کلیوی خطر ابتلا به فشارخون را افزایش می‌دهند.
بعضی از شرایط مانند بارداری نیز فشارخون را بالا می‌برد که علل آن کاملاً می‌تواند متفاوت باشد.
عوارض فشارخون
فشارخون بالا در صورت عدم درمان در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به بیماری‌های خطرناکی مانند سکته‌های مغزی، سکته‌های قلبی، نارسایی قلبی، ضخیم شدگی و پارگی عروق چشم، نازک شدن دیواره عروق بزرگ مانند آئورت شکمی و تورم و درنهایت پارگی آنوریسم، باریک شدگی عروق کلیه‌ها، کم شدن حافظه و درنهایت زوال عقل شود.
راه‌های پیشگیری
داشتن تغذیه سالم: کاهش مصرف نمک، مصرف بیشتر سبزی و میوه به همراه استفاده از غذاهای کم‌چرب را شامل می‌شود.
ورزش منظم: توصیه‌شده است که در هفته به مدت دو ساعت و نیم ورزش‌های هوازی با شدت متوسط و یا یک ساعت و ربع با شدت بیشتر انجام شود.
وزن خود را کنترل کنید
محدود کردن میزان الکل: زنان در روز بیشتر از یک واحد الکل و مردان دو واحد الکل مصرف نکنند (یک واحد الکل برابر با ۳۵۰ سی‌سی آبجو یا 150 سی‌سی شراب است).
حذف سیگار
مدیریت استرس: با استفاده از روش‌های مدیریت استرس مانند ورزش، گوش کردن به موسیقی و یا مراقبه
مهاجرت و فشارخون
غذاهای آماده کانادایی که حاوی مقدار بالایی نمک و چربی هستند و موضوع مهاجرت و افزایش استرس‌های محیطی ناشی از آن، دو عامل مهم افزایش فشارخون مهاجران هستند. بهتر است با دقت بیشتری مراقب سلامت خود و خانواده خود بوده و نیم‌نگاهی به‌سلامت و وضعیت فشارخون خود داشته باشید.
این مطلب ششم ژوئیه ۲۰۱۸ در مجله «مداد» شماره ۱۵ منتشر شده است
