پوریا ناظمی
روز دوشنبه ساعت 17 و 24 دقیقه و 28 ثانیه یکی از مهم‌ترین رویدادهای نجومی اتفاق می‌افتد.
رویدادی که برای بخش بزرگی از تمدن بشری دارای ارزش تاریخی و فرهنگی است و برای ما شهروندان سرزمین فرهنگی ایران، در هرکجای دنیا که باشیم، نقطه رخداد یکی از مهم‌ترین میراث تاریخی و فرهنگی به شمار می‌رود.
عید نوروز ایرانیان هم‌زمان با نو شدن فصل و آغاز بهار در نیمکره شمالی یکی از رخدادهای مهم نجومی است.
از دید ناظری که روی زمین ایستاده است، به نظر می‌رسد که آسمان و همه اجرام آن در حال گردشی به دور ما هستند. کره سماوی که تصویر همه اجرام سماوی روی آن نقش بسته است تقریباً هر 24 ساعت یک‌بار به دور ما می‌گردد و همه اجرام را نیز با خود در این چرخش چرخ گردون همراه می‌کند.
سیاره‌ها، خورشید و ماه اما در کنار این حرکت در فاصله روزهای مختلف جایگاه خود را روی این کره سماوی تغییر می‌دهند و مسیرهای مشخصی را روی آن طی می‌کنند.
خورشید در طول یک سال مسیر معروفی را روی کره سماوی طی می‌کند که به دایره‌البروج مشهور است.
اگر خط استوای زمین را روی کره سماوی که هم‌مرکز و همسان زمین است رسم کنید، دایره‌ای به دست می‌آورید که آن را استوای سماوی می‌نامند.
مسیر حرکت ظاهری خورشید به دور زمین یا دایره‌البروج، دایره‌ای است که 23 و نیم درجه با این استوای سماوی زاویه دارد و در دونقطه آن را قطع می‌کند و در دونقطه دیگر به بیشترین فاصله از آن می‌رسد.
دلیل وجود این زاویه 23 و نیم درجه هم به این واقعیت برمی‌گردد که محور گردش زمین به دور خودش نسبت با راستای عمود بر صفحه منظومه شمسی، همین اندازه زاویه دارد و به همین دلیل هم هست که روی زمین شاهد فصل‌های مختلف هستیم. اگر محور دوران زمین به دور خود دقیقاً عمود بر صفحه مداری زمین بود آن وقت دیگر خبری از فصل‌های مختلف روی زمین نبود و همیشه سال ما شاهد یک‌فصل بودیم.
دونقطه‌ای که این دایره فرضی در آسمان همدیگر را قطع می‌کنند را اعتدالین می‌نامند. زمانی که خورشید در مسیر حرکت خود بر روی دایره‌البروج به سمت نیمکره شمالی می‌رود و از این نقطه می‌گذرد را اعتدال بهاری یا نقطه اول حمل می‌نامند و ایرانیان مبدأ سال نو خود را رسیدن خورشید درحرکت ظاهری خود به دور زمین به این نقطه قرار داده‌اند. به همین دلیل هم هست که لحظه تحویل سال برای ایرانیان در سراسر جهان یک‌لحظه است و هر سال هم این ساعت تغییر می‌کند.
البته برای ساکنان نیمکره جنوبی لحظه نوروز به معنی آغاز فصل پاییز است.
نقطه اول حمل که با نماد ɤ نیز مشخص می‌شود برای ما ایرانی‌ها به‌عنوان مبدأ سال و اعتدال بهاری و زمانی که روز و شب برابر می‌شوند، و ازآن‌پس بر طول مدت روز نسبت به شب افزوده می‌شود، حائز اهمیت است اما این مبدأ و این نقطه برای منجمان نیز نقطه‌ای مهم است.
یکی از سیستم‌های مهم نقشه‌برداری از آسمان سیستم معروف به بُعد و مِیل است که در آن مکان یک ستاره بر اساس دو مؤلفه ثابت بیان می‌شود. مبدأ پارامتر بُعد یا Right Ascension در این سیستم مختصات نقطه اول حمل است.
با توجه به اینکه میل یک جرم سماوی نیز ارتفاع آن از استوای سماوی است بنابراین لحظه نوروز زمانی است که مختصات نجومی خورشید در سیستم بعد و میل (0,0) باشد.
نوروزتان مبارک باد.
خبرهای صبحگاهی
تحریریهی «مداد»
