آلوئت (Alouette) یکی از محبوبترین آهنگهای محلی کاناداست که به عنوان نماد کانادای فرانسوی در حد سرود ملی این کشور بین مردم اعتبار و شهرت دارد.
«ماریو باربیو» (Marius Barbeau) یکی از چهرههای شناخته شده کانادا در حوزه قوم شناسی و فولکنگاری معتقد است اصل و ریشه این آهنگ فرانسوی است و مهاجران فرانسوی آن را با خود به کانادا آوردهاند؛ اما «جیمز جی. فلود» (James J. Fuld) در کتاب «نواهای مشهور جهان» که در سال ۱۹۶۶ میلادی به چاپ رسید، مدعی است این آهنگ برای نخستین بار در سال ۱۸۷۹ میلادی در جشن فارغ التحصیلان دانشگاه مکگیل استفاده شد و ریشه پیدایش آن به مجموعه اشعار و نواهای کتاب آهنگهای جیبی باز میگردد.
شش سال پس از اجرای آلوئت (Alouette) در جشن فارغالتحصیلان دانشگاه مکگیل، این آهنگ راه خود را به کتاب ترانههای کالج مکگین باز کرد و تبدیل به یک اثر جاودانه شد.
بررسیها نشان میدهد که ترانه و ملودی آلوئت اولین بار در سال ۱۸۹۳ میلادی در جلد هشتم کتاب بررسی سنتهای رایج توسط «جولین تیرسو» (Julien Tiersot) در پاریس مکتوب شده است. این در حالی است که «ویلیام پارکر گریناوف» در کتاب «زندگی و فرهنگ عامیانه کاناداییها» (۱۸۹۷- نیویورک) عنوان میکند که نسخههای متعددی از متن و موسیقی آلوئت در بسیاری از بخشهای ایالات متحده امریکا، کانادا و حتی اروپا دیده و شنیده شده و تنها از جغراقیایی به جغرافیای دیگر اندکی تغییر کرده است.
آوازی برای پاروزنها
بسیاری از کاناداییها معتقدند فراگیری و محبوبیت آلوئت ریشه در تاریخ تجارت ۳۰۰ ساله خز در آمریکای شمالی دارد. آن هنگام که پاروزنهای قایقهای تجاری برای ایجاد هماهنگی بیشتر میان یکدیگر دست به دامن اشعار مختلف و آوازهایی میشدند که شور زندگی را در جان و تن ریشه میزد و شوق حرکت را دو چندان میکرد. آلوئت یکی از محبوبترین آوازهایی به شمار میآید که در مسیرهای تجاری گسترده در دریاچهها، رودخانهها و بندرگاهها در سرزمین کانادا و ایالاتمتحده توسط قایقرانها و پاروزنان کانوهای تجاری خوانده میشد.
برخی نیز بر این باورند که شاید بسیاری شرکتهای مونترالی که در حوزه حمل و نقل آبی فعالیت میکردند به دلیل سختیهای بیشماری این سفرها به ویژه در فصل زمستان خیلی علاقهمند بودند مسافران و همراهانی داشته باشند که بتوانند آواز بخوانند و حتی سازی هم بتوازند. چرا که این توانایی سبب میشد تا سختی راه با شیرینی صدای خوش و موسیقی دلپذیر کمرنگتر و قابل تحملتر شود. ضمن اینکه از نظر روانشناسی همآوایی و همصدا شدن برای خواندن اشعار موجب میشد تا پاروزنان با سرعت بیشتری پاروبزنند و دیرتر احساس خستگی کنند. در این میان آلوئت یکی از موفقترین مضامین به شمار میآید که خیلی زودتبدیل به موسیقی محبوب پاروزنان قایقهای حمل کالاهای تجاری فرانسه- کانادا شد به طوری پس از مدتی لقب موسیقی ملی غیررسمی کانادا را به خود گرفت.
سوغاتی جنگ جهانی اول
گرچه قدمت آلوئت و فراگیری آن به قدری است که حتی آهنگسازها بنامی همچون «اچ. مائوری ژک» (H. Maurice Jacquet) آهنگساز سرشناس فرانسوی (۱۹۸۶-۱۹۵۴) و «الدو رثبو» (Eldon Rathburn) آهنگساز کانادایی (۱۹۱۶-۲۰۰۸) تنظمیات مختلفی از آن را برای اجرا در ارکستر و کوارتتهای آوازی، نوشتهاند و به آن هویتی فراتر از یک موسیقی کودکانه و عوامپسند دادهاند اما تقریبا همه کودکان کانادایی و فرانسوی با شنیدن این آهنگ خاطرات شیرینی از دوران خردسالی و بازی با هم سن و سالها را مرور میکنند.
بسیاری از پژوهشگران حوزه موسیقی و فرهنگ عامه بر این اعتقادند که این آهنگ سوغات تفنگداران دریایی ایالات متحده آمریکا از جنگ جهانی اول است. چرا که بسیاری از آنها و البته سایر سربازان متفقین این آهنگ را در زمان جنگ جهانی اول و خدمت در فرانسه آموختند و سپس با خود به خانه بردند و به فرزندان و نوههای خود منتقل کردند.
امروزه روز بسیاری از معلمان زبان فرانسوی به ویژه در کانادا از این آهنگ برای آموزش این به کودکان بهره میبرند.
متن شعر آلوئت، خشن و خونآلود
شعر آلوئت را که ترجمه کنید، بر خلاف موسیقی و تم زیبا و کودکانهی آن، تصویری خشن و خونآلود از سلاخی یک چکاوک کوچک است. شاعر در طول شعر به تفصیل و با حوصله و دانه به دانه برای مخاطب خود توضیح میدهد که چگونه پرهای سر، گردن، پشت و بال و پاها و در نهایت دم این پرنده را میکند، نوک و پاهای او را میچیند و «آلوئت مهربان» را برای طبخ و خوردن آماده میکند.
اما چرا این شعر خشن به بخشی تاریخی از ادبیات کودکان فرانسویزبان کانادا تبدیل شده است؟
داستان را باید از زاویهی دید انسانی دید که مرگ و زندگی او در صدها سال پیش به شکار، طبخ و خوردن این پرندگان کوچک وابسته بوده و رابطهی متقابل او با غذایش که مادران را وا میداشته با شکار خود که قرار بوده شکم کودکانشان را سیر کند، گفتگو کنند و برایش شعر بخوانند. به نوعی مانند رفتار احترامآمیز بومیان کانادایی با شکارهایشان و کسب اجازه از آنها قبل از رها کردن تیر و از پای درآوردن حیوانی که غذای چند هفتهی خوانوادهاش را فراهم میکرده است.
قسمتی از این شعر را اینجا بخوانید:
Alouette, gentille alouetteA
louette, je te plumerai
Je te plumerai la tête
Je te plumerai la tête
Et la tête, et la tête
Alouette, Alouette
Oh, oh, oh, oh
Alouette, gentille alouette
Alouette, je te plumerai
Je te plumerai le bec
Je te plumerai le bec
Et le bec, et le bec
Et la tête, et la tête
Alouette, Alouette
Oh, oh, oh, oh
Alouette, gentille alouette
Alouette, je te plumerai
Je te plumerai le cou
Je te plumerai le cou
Et le cou, et le cou
Et le bec, et le bec
Et la tête, et la tête
Alouette, Alouette
Oh, oh, oh, oh