زهرا فرودی
جهان مشتاقانه چشم به شکست کامل کووید۱۹ دوخته است، اما این امید ممکن است ناامید شود؛ زیرا در بسیاری از نقاط، همه‌گیری بدون وقفه ادامه دارد. برخی از کشورها، درحال‌حاضر، بالاترین میزان بستری و مرگ‌ومیر را تجربه می‌کنند و حتی در مناطقی که این آمار فروکش کرده است، نقطه پایان، شاید آینده‌ای نزدیک نباشد. کشورهای زیادی نمی‌توانند به ایمنی جمعی برسند و علت آن می‌تواند انتقال بسیار سریع نوع دلتا و اومیکرون، واکسن‌های نامطمئن و اقدامات بهداشت عمومی ناکافی است. رساندن کووید۱۹ به صفر و حذف کامل آن غیرممکن است. مردم باید یاد بگیرند که با کووید۱۹ زندگی کنند.
اتفاقی که اکنون درحال رخ‌دادن است، اتفاق عجیب و غریبی نیست. درکل، اپیدمی‌ها به یکی از این دو روش خاتمه می‌یابند: یا همه زنجیره‌های انتقال را می‌بندیم و موارد را به صفر می‌رسانیم، مانند اپیدمی ابولا؛ یا بیماری جدید به بخشی از مجموعه بیماری‌های عفونی بومی اضافه می‌شود، مانند سل. گاهی اوقات، یک بیماری بومی ریشه‌کن می شود، مانند آبله؛ اما در بیشتر مواقع، در جامعه باقی می‌مانند. تغییر از همه‌گیری جهانی به یک آندمی (همه‌گیری بومی) مستلزم برخی ملاحظات عملی و رفتاری است؛ یکی از آنها آمادگی روحی و روانی مردم است تا به این زودی‌ها منتظر یک پایان پاک از کووید۱۹ نباشند و همزیستی با این بیماری را حداقل برای میان‌مدت یاد بگیرند.
بیماری اندمیک را نباید یک بیماری کنترل‌نشده دانست. در مورد کووید۱۹، باید نگاه‌مان را به آن عوض کنیم و به‌جای اینکه آن را یک تهدید بدانیم که یکبار می‌آید و کار ما را یکسره می‌کند، آن را به‌عنوان بخشی از زندگی روزمره بپذیریم. هر ساله تعداد زیادی انسان جان‌شان را در تصادفات جاده‌ای از دست می‌دهند و جامعه برای کاستن از این تلفات، ابزارهایی برای ایمن‌تر‌کردن وسائل نقلیه و سفرهای جاده‌ای طراحی می‌کند، مثل کمربند ایمنی، کیسه هوا، قوانین جدید رانندگی و غیره. با وجود این خطرات، بسیاری از ما قبل از سفر، به خطرات جاده فکر نمی‌کنیم؛ سوار ماشین می‌شویم، کنربند ایمنی را می‌زنیم و راه می‌افتیم. زندگی ما در کنار خطر کووید نیز به‌زودی بر همین منوال خواهد بود و بخشی از مخاطرات زندگی عادی روزمره‌مان به نظر خواهد رسید، به همان اندازه که در فصل آنفولانزا خود را آماده مواجهه با آن می‌کنیم.
برای مدیریت کامل آندمی کووید۱۹، باید چهار عامل درنظر گرفته شود: اول اینکه جامعه باید میزان بار قابل‌قبولی را که بیماری به بخش‌های مختلف، ازجمله، بازار کار و بخش آموزش تحمیل می‌کند را تعیین نماید. سپس، رویکردی جامع برای ردیابی میزان پیشروی بیماری ارائه داده، پروتکل‌های جدید برای مدیریت بیماری را تعریف و شیوه‌هایی برای کاهش سرعت انتقال آن ارائه کند. این چهار مورد در کنار هم یک رویکرد جامع برای مدیریت آندمی کووید-۱۹ را تشکیل می‌دهند. این یک کار بسیار گسترده است و نیاز به همکاری همه بخش‌های جامعه، از جمله دولت، ارگان‌های مربوط به مراقبت‌های بهداشتی، کارفرمایان، بخش علوم انسانی و عموم مردم دارد.
ارائه‌ی تعریف جدیدی از شرایط نرمال
جامعه باید تعریف جدیدی از شرایط نرمال و عادی ارائه داده و سه اصل مهم را اعمال کند: اول اینکه باید تأثیر کووید بر «کل جامعه» شناخته شود. بار بیماری بر سلامت افراد بسیار مهم است، اما هر کشوری می‌تواند براساس مشکلات خاص اقتصادی و اجتماعی خود نیز اهدافی تعیین نماید. بار مرگ‌ومیر یا بستری‌شدن در بیمارستان‌ها و تأثیر آن بر ظرفیت سیستم مراقبت‌های بهداشتی ادامه خواهد داشت. اما کووید، نه‌تنها باعث مرگ یا بیماری شدید شده است، بلکه بر فعالیت‌های روزانه مثل یادگیری و کار و سلامت روان نیز تأثیر گذاشته است. به‌این‌ترتیب، معیارهایی مثل روزهای کاری بی‌بازده، تعطیلی مشاغل و میزان غیبت از مدرسه نیز باید در نظر گرفته شود.
تعریف یک نرمال جدید در دنیایی که طی دوسال گذشته، بر روی موارد ابتلای روزانه و نتایج مثبت آزمایشات متمرکز بوده، یک چالش جدید است که باید با دقت انجام شود. معیارهای مناسب احتمالاً بسته به جغرافیای هر کشور متفاوت خواهد بود: در کشورهایی که کووید-19 باعث تزلزل سیستم بهداشتی می‌شود، جامعه می‌تواند تمرکز اصلی خود را بر کنترل شدت بیماری متمرکز کند، تا بار اضافی بر بیمارستان‌ها تحمیل نشود. هر کشوری باید جمعیت جامعه، احساسات شهروندی، تاب‌آوری اقتصادی، وضعیت واکسیناسیون و سایر عوامل هدف را مشخص کند.
اهدافی که کشورها تعیین می‌کنند، باید واقع‌بینانه باشند و نیازهای مختلف جامعه را در تعادل نگه دارند. در بسیاری از کشورها، صفرشدن آمار مبتلایان، هدف مناسبی نخواهد بود، زیرا مستلزم اقدامات مداوم بهداشتی و محدودیت‌های گسترده برای اقشار مختلف جامعه، به‌ویژه مشاغل و مدارس است. برخی کشورها، مانند نیوزلند، ناچاراً باید اهداف خود را از اول برنامه‌ریزی کنند؛ زیرا آنها با وضع محدودیت‌های شدید و طولانی توانستند به آمار صفر برسند، اما مطمئنا قادر نخواهند بود به همین منوال ادامه دهند و باید برای این دوران گذار از پاندمی به آندمی برنامه‌ریزی جدیدی انجام دهند. اهدافی که کشورها تعیین می‌کنند، باید واقع‌بینانه باشند؛ درغیراینصورت، افراد جامعه علاقه خود را به پایبندی به آنها از دست خواهند داد. اهداف نباید به‌گونه‌ای تعیین شوند که بار بیشتری بر روی اقشار خاصی مثل شاغلین در خطوط مقدم مبارزه با کووید بیافتد.
پیگیری میزان پیشرفت
هنگامی که اهداف به‌صورت چندبخشی و واقع‌بینانه تعیین شدند، حوزه‌های قضایی باید پیشرفت آنها را به صورت شفاف بررسی کنند و معیارهای نظارت بر بیماری، مانند میزان بستری‌شدن در بیمارستان، مرگ‌ومیر و همچنین معیارهای اجتماعی، مانند روزهای مدرسه و روزهای کاری ازدست‌رفته را ردیابی کنند. اقدامات بهداشت عمومی، مانند پوشاندن صورت، فاصله‌گذاری فیزیکی و آزمایش نیز باید براساس آستانه‌های ازپیش‌تعریف‌شده‌ای به‌کار گرفته شوند. در اقتصادهای به‌هم پیوسته امروزی، معیارها باید در سطح جهانی نظارت شوند تا دینامیک انتقال و ظهور انواع جدید مشخص شده و کشورها سیاست‌های مربوط به محدودیت‌های سفر را اطلاع‌رسانی کنند.
بخشی از برنامه نظارت بر بیماری شامل تعیین توالی ژنومی برای پیگیری ظهور گونه‌های جدید است که تغییر در رویکرد مدیریت بیماری‌های بومی را ضروری می‌سازد. بسیاری از کشورها در سال جاری پیشرفت سریعی در گسترش ظرفیت خود برای توالی یابی SARS-CoV-2 داشته اند.
هرچه داده‌ها و تمرکز بر آنها بیشتر شود، توانایی ما برای تحلیل پیش‌بینی‌های معنادار نیز بیشتر خواهد شد. تلاش‌هایی مانند مرکز اطلاعات همه‌گیری جهانی و بومی در سازمان جهانی بهداشت در برلین، طرح بریتانیا برای برقراری رادار جهانی همه‌گیری، و مرکز جدید پیش‌بینی و تجزیه‌تحلیل شیوع بیماری در مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده باید به پیشرفت در پیش‌بینی همه‌گیری کمک کند. همانطور که درک ما از عواملی مانند فصلی‌بودن، اختلاط ناهمگن و ایمنی قبلی بهتر می‌شود، توانایی ما برای پیش‌بینی‌های معنادار برای جغرافیاهای خاص افزایش می‌یابد. در نهایت، انتقال یافته‌ها به مردم باید به‌صورت ساده و کامل باشد.
به‌حداقل‌رساندن میزان بیماری و مرگ
برای دستیابی به یک وضعیت عادی جدید که در آن کووید بخشی زندگی روزمره باشد، جوامع باید تلاش کنند تا میزان ابتلا به بیماری، شیوع آن را به حداقل برسانند؛ باید برای از بین بردن اختلال در کیفیت زندگی، رفاه اجتماعی و بهره‌وری اقتصادی افراد اقدامات ضروری را اتخاذ کنند. این چالش پیش رو در چهار جبهه باید اتفاق بیافتنند: توسعه و مدیریت واکسن، مقیاس‌بندی درمانهای موثر، آماده‌سازی سیستم‌های بهداشتی و نیازهای خاص اقشار آسیب‌پذیر.
واکسن‌ها
برای عادی سازی جامعه، میزان کارآیی واکسن در پیشگیری از موارد شدید کووید-19 موضوعی بسیار حیاتی است. در کشورهایی که ببیش از نود درصد از واجدین شرایط کاملاً واکسینه شده‌اند، موارد شدید COVID-19 به ندرت دیده می‌شود و تقریباً تمام محدودیت‌های بهداشت عمومی برداشته شده است. در طی ماههای آینده، ما برای تشویق مردم به دریافت واکسن با پیچیدگی‌هایی روبه‌رو خواهیم بود مانند متقاعدکردن افراد مردد نسبت به واکسن برای ایمن‌سازی و ایمن‌سازی در سنین پایین‌تر. دستیابی و حفظ آمار واکسیناسیون در سطوح بالا، به‌ویژه با فروکش شدت بیماری، نیازمند تلاش‌های مداوم و جدید برای مشارکت و آموزش مصرف‌کنندگان است. سیاست‌های بخش عمومی و خصوصی و ارزش‌های فرهنگی مشترک باید انگیزه‌هایی را برای همه موارد فوق ایجاد کنند و روشن کنند که ایمن‌سازی یک هنجار مشترک اجتماعی است که برای زندگی مؤثر با کووید-۱۹ بومی لازم است.
ما درحال گذار از مرحله‌ای تزریق یک یا دو دوز واکسن به هستیم که افراد باید طبق یک روال خاص، واکسن تقویتی را دریافت کنند. برای جلوتر ماندن از ویروس، خود واکسن‌ها باید به تکامل ادامه دهند. استراتژی واکسن، از توسعه و ساخت تا انتخاب، تهیه و توزیع، باید با اطلاعات به‌روز در مورد فواصل مناسب برای دوزهای تقویتی و نسبت خطر به فایده برای گروه‌های خاص مانند افراد مسن یا دارای نقص ایمنی همراه باشد.
درمان‌ها
هنگامی که افراد آلوده می شوند، اهمیت درمانهای موثر بیش از پیش آشکار می‌شود. برخی از پزشکان، آنتی‌بادی‌های مونوکلونال را بسیار مؤثر می‌دانند و برخی دیگر، یک استروئیدی مانند دگزامتازون، نوشیدن مایعات فراوان و استراحت مطلق را راه بهتر درمان می‌دانند. داده‌های جدید نوید نسل بعدی داروهای ضد ویروس خوراکی را می‌دهند که می‌تواند به جلوگیری از پیشرفت بیماری و بستری‌شدن در بیمارستان و حتی مرگ کمک کند. مجموعه‌ای از درمانهای مختلف می‌تواند تا حد زیادی به محدودکردن مرگ‌ومیر ناشی از کووید کمک کند و یک اولویت بسیار بزرگ باشد.
با ورود درمانهای متفاوت، باید شیوه‌های درمانی جدید و قدیم در یک استاندارد مراقبت گنجانده شوند، به‌ویژه در جوامعی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت و مرگ هستند و نیز آن‌هایی که برای دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی منسب مشکل دارند. برای هدایت جامعه به این سمت، سیستم‌های بهداشتی باید طیف وسیعی از علائم مرتبط با کووید را در طولانی‌مدت مشخص کنند و درمانهای مناسب و نوآوری‌های جدیدی را بهبود بخشند و مشکلات پس از این عفونت ویروسی را کمتر کنند.
سیستم‌های سلامت
برخی سیستم‌های بهداشتی و متخصصان مراقبت‌های بهداشتی با برخی تصمیمات خود، تاریک‌ترین لحظات یکی دو سال گذشته را رقم زدند. برای مدیریت شیوع بیماری‌ها در آینده، سیستم‌های مراقبتی و بهداشتی باید برنامه‌های بیشتری ارائه دهند که بتواند به‌سرعت ظرفیت سیستم بهداشتی و مراقبتی بالا برده و درصورت شیوع محلی یا گسترده و نوسانات فصلی نیازهای روز را برآورده کند. برای مدیریت بهتر اندمی، باید بیشتر بر روی مراقبت‌های پیشگیرانه‌ای تمرکز کرد که طی دوران همه‌گیری نادیده گرفته شده یا به تعویق افتاده اند.
گروه‌های آسیب‌پذیر
آخرین عامل حیاتی برای محدودکردن مرگ‌ومیر ناشی از کویید، اطلاع‌رسانی صحیح به افرادی است که بیشتر در معرض خطر هستند. برخی از گروه‌ها، به‌دلیل زندگی در محیط های شلوغ و آسیب‌های اجتماعی-اقتصادی ناشی از آن، یا به‌علت دسترسی ضعیف به مراقبت‌های بهداشتی، بیشتر از دیگران تحت‌تأثیر قرار گرفته‌اند. همزمان با کاهش تمرکز عمومی بر کووید، جوامع باید اتخاذ از استراتژی‌هایی که بار اضافی را بر دوش اقشار آسیب‌پذیر وارد می‌کند، اجتناب کنند. افرادی که مشاغلی در خطوط مقدم مبارزه با کووید و با دستمزد پایین دارند، افرادی که در محیط های شلوغ‌تر زندگی می‌کنند و کسانی که دسترسی کمتری به مراقبت‌های بهداشتی دارند، اغلب بیشترین بار را در طول دوران همه‌گیری به دوش می‌کشند.
برابری باید در تمام تصمیمات برای محدودکردن بیماری و مرگ درنظر گرفته شود. هر رویکردی برای زندگی با همه‌گیری بومی باید دارای استراتژی‌های مناسب برای دسترسی به این اقلیت و برنامه‌هایی برای اطمینان از دسترسی آنها به واکسن، درمان و مراقبت‌هایی باشد که به بهترین نحو آنها را ایمن نگه خواهد داشت.
گذار تدریجی
در همه‌گیری بومی، گذار تدریجی می‌تواند بار تحمیلی کووید بر سلامت افراد را کمتر کند، احتمال بروز سویه‌های جدید را به حداقل برساند و احتمال اینکه شیوع همه‌گیری منجر به اختلال در کل جامعه شود را کاهش دهد. در این روند جدید بازگشت به شرایط نرمال، چهار رویکرد باید به بخشی منظم از زندگی روزمره تبدیل شوند: دسترسی آسان به آزمایش، تعاملات ایمن در محل کار، مدرسه و مکان‌های تفریحی و سرگرمی و البته واکنش سریع نسبت به کانون‌های انتقال.
در دسترس بودن آزمایش و سرعت آن کمک می‌کند تا افراد و جوامع بتوانند اقدامات لازم برای محدودکردن انتقال بیماری را انجام دهند. روش‌هایی چون غربالگری، تشخیص و نظارت بر آزمایشات باید برای به‌طور موثر به کار گرفته شوند. تاثیر دسترسی فراگیر به آزمایش برای همه اعضای جامعه، به‌ویژه کسانی که بیشتر در معرض خطر هستند، در کاهش انتقال ثابت شده است.
از آنجایی که انتقال می تواند در هر تجمعی اتفاق بیفتد، ازجمله محل کار، مدارس، رویدادها و مراکز عمومی، پس باید تعاملات ایمنی را در نظر گرفت. کم‌کم، شیوه‌های کار، آموزش و معاشرت افراد با یکدیگر به حالت عادی یا تقریباً عادی باز می‌گردند، اما این اتفاق باید به به‌صورت ایمن بیفتند تا انتقال بیماری را افزایش ندهد و مخرب نباشد (مانند بستن کمربند ایمنی برای ایمنی در جاده). بخش عمومی و خصوصی هر دو نقش مهمی ایفا می‌کنند. مجموعه‌ای از سیاست‌ها و شیوه‌ها (مانند پوشیدن ماسک یا دست ندادن با یکدیگر)، عوامل بازدارنده و مشوق‌ها (مانند پیوستن به اجتماعات عمومی) احتمالاً ورود به شرایط نرمال را تسریع می‌کند و مجموعه جدیدی از هنجارهای اجتماعی و فرهنگی تعریف خواهد شد. به‌مرور زمان، بهبود زیرساخت‌ها می‌تواند خطر انتقال در فضاهای داخلی را کاهش دهد. به‌عنوان مثال، طراحی مجدد فضاهای کاری برای فاصله‌گذاری فیزیکی مناسب، افزایش استفاده از فیلترهای HEPA و بهبود جریان هوا می‌تواند خطر انتقال را کاهش دهد.
در نهایت، با شیوع محلی بیماری که علی‌رغم تعاملات گسترده و ایمن رخ خواهند داد، جوامع باید زیرساخت‌های واکنش سریع را برای محدود کردن انتقال تصاعدی بیماری در اختیار داشته باشند. درحالی‌که ظرفیت بررسی پرونده و ردیابی تماس در برخی از مقاطع در طول همه‌گیری فراگیر شده است، آنها می‌توانند نقش مهمی در پاسخ به شیوع‌های محلی‌تر ایفا کنند. واحدهای آزمایش سیار با قابلیت استقرار سریع، با پرسنل مجرب و دانش کافی، می‌توانند به همان اندازه مهم باشند. همکاری در بخش عمومی و خصوصی و سیستم بهداشتی- ازجمله استفاده از پلتفرم‌های ارتباطی مشترک و به اشتراک‌گذاشتن داده‌ها در صورت امکان – برای پاسخ‌دهی سریع و مهار کانون‌های انتقال، حیاتی خواهد بود. این رویکردها گرچه در شیب روبه بالای کووید، خیلی دیر به کار گرفته شدند، اما امید است که بتوانند در شیب رو به پایین آن، نقش مهم خود را ایفا کنند.
در مجموع، مدیریت بومی کووید نیازمند یک تغییر اجتماعی مهم است و هر چهر مجرای مهم آن نقش مهم خود را ایفا به‌خوبی ایفا کنند:
دولت‌ها می‌توانند در مورد اولویت اهداف، به تصمیم واحد برسند، با یکدیگر تعاملات سازنده برقرار کرده و انگیزه‌های مناسبی را تعیین کنند.
کارفرمایان نقش بسیار برجسته‌ای دارند. آنها سیاست‌هایی را برای محل کار خود تعیین کرده و به کارکنان خود فرصت می‌دهند تا با تغییرات خو بگیرند.
سیستم‌های بهداشتی می‌توانند بین نیازهای متعارض، تعادل مناسبی را ایجاد کرده و برای شیوع موج‌های احتمالی برنامه‌ریزی کنند.
مردم می‌توانند اتفاقات و عملکردهای دو سال گذشته را به چالش بکشند و رفتارهای جدیدی اتخاذ کنند.
هزینه‌ها نقش مهمی را ایفا خواهند کرد؛ زیرا این الزامات مستلزم سرمایه‌گذاری پایدار بوده و بسیار مهم است که مسئولان در کشورهای مختلف، سرمایه‌گذاری کافی برای مدیریت آندمیی را اتجام دهند. شاید سخت‌ترین تغییر، تغییر ذهنیت‌ها و باورها باشد. باید کم‌کم بپذیریم که کووید-19 یک پدیده موقتی نیست و ما نمی‌توانیم آن را در خاطرات خود دفن کنیم. زندگی با این پدیده، نیازمند یک تغییر ساختاری در نحوه زندگی و رفتار ماست. اما اگر واقعاً می‌خواهیم زندگی خود را بازیابیم، اکنون، زمان آن فرا رسیده است.
مجله مداد
تحریریهی «مداد»
