پوریا ناظمی
آنچه به نام تظاهرات گروهی از رانندگان کامیون که مخالف واکسیناسیون برای ادامه فعالیت خود هستند و نام «کاروان آزادی» را بر خود گذاشتند در دو هفته گذشته در حال رخ دادن است، حادثهای بی سابقه و تاریخی است.
پایتخت کانادا هیچگاه چنین روزهای پرتنشی را تجربه نکرده بود و دو هفته است که شهر در آستانه فاجعه قرار دارد.
حدود دویست و پنجاه کامیون و چند هزار نفر از معترضان سازمان یافته، مرکز شهر اتاوا را فلج و زندگی برای ساکنان و کارمندان این منطقه را به جهنمی تبدیل کرده اند که پایانی هم برای آن قابل تصور نیست.
درخواست رانندگان و هماهنگکنندههای این تظاهرات مشخص نیست. برخی از آنها میگویند آن قدر اینجا باقی میمانند تا دولت استعفا دهد. برخی دیگر با دفتر فرماندار کل نامهنگاری کردهاند تا حکم تعطیلی پارلمان و برگزاری انتخابات مجدد را صادر کند. گروهی دیگر میگویند تا رفع همه محدودیتها در این جا باقی خواهند ماند.
به طور طبیعی نخستوزیر بر اساس سنتی رایج – که تنها یک بار توسط جاستین ترودو و در مورد تظاهرات «جان سیاهان هم مهم است» نقض شد – با معترضان ملاقات نخواهد کرد.
روشهای مشخصی برای مذاکره با صاحبان حرفهها و کسبوکارهای مختلف در ساختار سیاسی کانادا طراحی شده است که یکی از آنها مذاکره با نمایندگان آن صنف مشخص است. کامیونداران معترض نه تنها از سوی اصناف خود حمایت نمیشوند که این صنوف رسما با این تظاهرات مخالفت کردهاند.
پلیس شهر اتاوا سعی کرده است دو هفته گذشته را با نمایشی از رواداری با این تظاهرکنندگان سپری کند. این نیرو که اکنون زیر نقدهای جدی قرار دارد میتوانست به شکل قانونی از تردد کامیونها و سد کردن معابر در مرکز شهر جلوگیری کند. قانونی بودن تظاهرات مسالمتآمیز در کانادا قانون است اما این به معنی اجازه سد معابر و سلب آرامش و زندگی روزمره مردم نیست.
پلیس نگران است که جرقهای در میان این تظاهرکنندگان ایجاد شود و بهانهای برای به خشونت کشیده شدن آن فراهم شود. اتفاقی که اگر رخ دهد کانادا برای دفاع از پایتخت و مراکز سیاسی خود چارهای جز فراخواندن ارتش ندارد و قرار دادن ارتش در مقابل مردم کابوسی است که هیچ مقام سیاسی و نظامی نمیخواهد حتی به آن فکر کند.
از سوی دیگر صبر ساکنان و صاحبان کسبوکار مرکز شهر رو به اتمام است. دو هفته گذشته تقریبا هیچ کدام از ساکنان مرکز شهر نتوانستهاند بخوابند. بوقهای ممتد کامیونداران که از ظهر آغاز و تا صبح ادامه مییابد زندگی عادی مردم را از کار انداخته است.
در برخی از خیابانهای اطراف مرکز شهر، شهروندان عاصی خود دست به کار شده و با تشکیل سپری انسانی مانع ورود کامیونها شدهاند.
شهروندان اتاوا همچنین شکایتی گروهی را از برگزارکنندگان تظاهرات، تسلیم دادگاه کرده و خواستار غرامتی چندین میلیون دلاری هستند. در اولین پیروزی این گروه، قاضی دادگاه حکم غیر قانونی بودن بوقهای ممتد شبانه را صادر کرد. این قاضی در حکم خود آورده است که بوقهای ممتد و بلندی که آرامش مردم را سلب میکنند بیانگر هیچ اندیشه و ابراز نظری نیستند. حالا پلیس میتواند بوق زنندگان را تحت پیگرد قرار دهد.
پلیس همچنین پروندههایی را برای برخی از شرکتکنندگان در این تظاهرات شکل داده است. اما نقد به ضعف عملکرد پلیس روز به روز بیشتر میشود. برخی از منتقدان رفتار پلیس با این کاروان را که با نقض همه قوانین رایج شهری، رفتوآمد را مسدود و بازار کسب و کار مرکز شهر را تقریبا تعطیل کرده و آرامش ساکنان را سلب کردهاند، با رفتار این نیرو با تظاهرکنندگان مدافع حقوق اقلیتها، سیاهپوستان و بومیان در سالهای گذشته مقایسه میکنند که چطور پلیس اجازه برقراری کمپ به آنها را نداد و با جدیت نسبت به حضور آنها در فضاهای شهری واکنش نشان داد. یکی از تحلیلگران اتاوا سیتیزن این رفتار دوگانه را نشانهای از مماشات پلیس با سفیدان معترض میداند.
البته پلیس هم دلایل خوبی برای تعلل خود در برخورد با معترضان دارد.
تصور اینکه این افراد تنها گروهی کامیوندار مخالف واکسیناسیون هستند، ساده کردن داستانی پیچیده است. دنبال کردن جریان حمایت مالی و سازمانی این گروه اشاره به جریانهای تندرویی در داخل کانادا و ایالات متحده دارد.
روز گذشته سناتور تد کروز، سناتور تندرویی که تلاش کرده بود آرای انتخاباتی دوره پیش انتخابات ریاست جمهوری آمریکا را در جریان حوادث ششم ژانویه تغییر دهد، حمایت علنی خود از کامیونداران را اعلام و آنها را مبارزان آزادی برای همه مردم نامید.
پلیس کانادا و نیروی امنیتی این کشور در همکاری با سازمانهای اطلاعاتی آمریکا برخی از سازماندهیهای غیر محلی را در این تظاهرات شناسایی کردهاند. نگرانی مهم این نیرو این است که در صورت بروز تنش، بخشی از این نیروهای تندرو که درون این جریان وجود دارند و حتی مسلح هستند اقدام به واکنش خشونتآمیز کنند.
اتفاقی که در مرکز شهر اتاوا در حال رخ دادن است مساله ساده اعتراض به یک تصمیم دولتی نیست. داستان پیچیدهای است که در نهایت برندهای به همراه نخواهد داشت. اگرچه بنیان دموکراسی را به آزمونی سخت گذاشته است.
