پوریا ناظمی
در طی روزهای گذشته خبرهای به ظاهر امیدوار کنندهای در زمینه در دسترس بودن پایان پندمی یا همهگیری SARS-CoV-2 منتشر شده است.
در نقل قولهایی از مقام های بهداشتی سازمان بهداشت جهان یو مقامهای سلامت اتحادیه اروپا صحبت از این وجود دارد که به زودی – در صورتی که اتفاق غریبی رخ ندهد – ما شاهد پایان همهگیری (پندمی) و ورود بیماری ویروسی کووید به مرحلهای هستیم که آن را بیماری یا شیوع بومی (اندمی) می نامیم.
در فضای خسته از بیش از دو سال محدودیتهای ناشی از همهگیری شدید و همچنین در زبان سیاستمدارانی که سعی در بالا بردن محبوبیت خود دارند، این ادعا و این اصطلاح ممکن است فریبنده باشد و عدم درک درست آن همه ما را در سالهای پیش رو با مشکل مواجه کند.
در این نوشته سعی شده به تفاوت پندمی و اندمی اشاره شود.
قبل از اینکه به سراغ تفاوت دو شیوع ویروسی پندمی و اندمی برویم لازم به تاکید است که آنچه این روزها به عنوان خوشبینی محتاطانه بر تغییر فاز بیماری وجود دارد مشروط به این است که در بازه پیش رو شاهد تغییرات جدی در جهش های ویروس نباشیم. نکته دوم اینکه این عبارت که سویه اومیکرون پایان همه گیری را رقم می زند که این روزها آن را به طور مکرر از سوی مقامهای سیاسی و در بسیاری از رسانهها می شنوید درست نیست.
ادعای ویروس شناسان این است که اگر اتفاق دیگری مانند بروز سویه مقاوم دیگری، رخ ندهد ممکن است در پایان این دوره شاهد تغییر وضعیت بیماری از حالت همه گیری به بیماری بومی باشیم.
این به هیچ وجه به معنی پایان دوران بیماری و برگشتن به دوران نرمال نیست و اگر سیاستمداری خواست از این تعبیر سواستفاده کند حتما باید از او سوال کرد که آیا منظور او از پایان همه گیری به معنی بازگشت به وضع نرمال است یا سواستفاده زا اصطلاحی تخصصی.
برای ویروس شناسان یک بیماری عفونی بومی یا اندومیک زمانی رخ می دهد که برآیند نرخهای شیوع در حالات پایدار قرار بگیرند. به عبارتی نه شاهد افزایش و نه شاهد کاهش آن باشیم. به عبراتی دقیق تر بومی شدن یک بیماری به این معنی است که درصدی از مردم که مبتلا می شوند با نرخ بازتولید پایه ویروس، یعنی عددی که یک فرد مبتلا می تواند در یک جامعه دیگران را مبتلا کند به تعادل برسد.
برای درک بهتر این مساله در نظر داشته باشید که بیماری ویروسی مانند سرماخوردگی فصلی، بیماری انگلی مالاریا، فلج اطفال همگی بیماریهای اندومیک یا بومی شده هستند. حتی بیماری آبله پیش از آنکه واکسیناسیون آن را ریشه کن کند بیماری بومی بود.
این به هیچ وجه به معنی بی خطر بودن ویروس یا بیماری نیست. برای مثال بیماری مالاریا که شیوع آن اندومیک به شمار می رود سال 2020 عامل مرگ بیش از 600 هزار نفر در جهان بوده است. در همان سال 2020 و بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی بیش از ده میلیون نفر به بیماری سل مبتلا شده و یک و نیم میلیون نفر در اثر آن جان خود را از دست دادند.
بنابراین اندمیک شدن بیماری به معنی رخت بر بستن آن از جامعه نیست. تنها به این معنی است که روند رشد و توسعه بیماری ثابت شده است. شما هنوز ممکن است مبتلا شوید، بیماری هنوز ممکن است جان کسی را تهدید کند وهنوز نیاز به واکسینه شده وجود دارد. پ
نکته نگران کننده در این باره این است که اولا با پیامهایی که برخی از سیاستمداران و مقام های سیاست سلامت بروز می دهند این تصور را ایجاد می کنند که اندمیک شدن به معنی بی خطر شدن ویروس و در نتیجه کاهش مراقبت ها و برنامه های مقابله با آن خواهد بود.
همچنین ممکن است این تصور را به جامعه منتقل کنند که همه چیز به شرایط نرمال بازگشته و لازم نیست هیچ مراقبتی دربرابر این ویروس برای خود قایل شویم. این مساله نه تنها ممکن است افراد را به طور مستقل با خطر رودررو کند که ممکن است با فرصت دادن به گردش بیشتر ویروس امکان جهش هایی که آن را بار دیگر به همه گیری یا پندمی فعال بدل کند وجود داشته باشد.
بنابراین مراقب ادعاها و کلماتی که بسیاری از سیاستمداران استفاده می کنند باشید.
برای درک بهتر این موضوع می توانید یادداشت اریس کاتزوراکیس را در مجله نیچر در اینجا مطالعه کنید.
تحریریهی «مداد»
