پوریا ناظمی
پاسخ به برخی از پرسش های عمومی درباره چرایی شدت یافتن تدابیر محافظتی در مقابل سویه اومیکرون
در روزهای اخیر و پس از آنکه شدت و سرعت رشد سویه تازه ویروس SARS-CoV-2 که به نام اومیکرون نامیده شده است، بیشتر شناخته شد، تلاش‌های متعددی در کشورهای مختلف برای مقابله با این موج جدید، شکل گرفت.
در کانادا به طور خاص بسیاری از محدودیت‌های قبلی بار دیگر به اجرا گذاشته شدند و از مردم دعوت شده است تا در فصل تعطیلات احتیاط‌های شدیدتری را مد نظر قرار دهند.
دعوت برای دریافت دز تقویتی (سوم) در حالی سرعت گرفته است که برخی از کشورها (مانند اسراییل) در حال آماده شدن برای توصیه به دُز تقویتی دوم (دوز چهارم) هستند.
این سرعت سریع انتشار از یک سو و از سوی دیگر اقدامات شدید دولت‌ها برای مهار این موج در کنار این واقعیت که بسیاری از مردم در این دوره یک یا دو دوز واکسن را دریافت کرده‌اند، باعث ابراز اضطراب، خستگی و حتی بدبینی دوباره بخشی از مردم به سیاست‌های مهار همه‌گیری شد.
این اعتراض‌ها به خصوص به این دلیل شدیدتر از پیش بود که به نظر می‌آمد با واکسینه شدن بخش بزرگی از مردم و آغاز تزریق دوز سوم و عملکرد مثبت آن در مقابل سویه رایج که سویه دلتا بود، ما در حال حرکت سریع به سمت پایان دوران بحرانی همه‌گیری هستیم. در این بین ظهور و توسعه سریع اومیکرون باعث شد بسیاری احساس کنند که کل داستان همه‌گیری دوباره از ابتدا آغاز شده است.
این اعتراض‌ها به چند دسته تقسیم می‌شود. بخشی مبتنی بر نظریه توطئه جهانی و همدستی دولت‌های جهان برای مهار مردم است، گروهی دیگر به مباحث آزادی دربرابر اجبار به واکسینه شدن اشاره می‌کنند. این موارد ارتباطی با سویه اومیکرون ندارد و در طول دو سال گذشته بارها به آن پرداخته شده است.
تعدادی از سوالات اما درباره این سویه خاص است.
ما در مداد سعی کردیم نظرات مخاطبان را در فضاهای مختلف رصد کرده و به سوال های مربوط به این سویه به طور خاص بر اساس داده های موجود پاسخ دهیم.
عمده سوال های موجود به بیانی در قالب این دو سر فصل طبقه بندی می شدند:
این سویه بر اساس اطلاعات اعلام شده از سوی مراکز بهداشتی جهانی شدت بیماری کمتری دارد و کمتر از سویه دلتا و سویه‌های قبلی منجر به بیماری و بستری می‌شود پس چرا تا این حد درباره آن سخت گیری می‌شود؟
بر اساس اعلام سازمان بهداشت جهانی و نهادهای نظارت بر بیماری‌های عفونی در جهان، هنوز داده‌ها ما برای ابراز نظر قطعی درباره شدت بیماری کافی نیست. هنوز هیچ مقاله داوری شده‌ای در این خصوص منتشر نشده است و تنها منبع ارزیابی موجود، داده‌های اولیه است.
بررسی داده‌های اولیه درباره این ویروس نشان می‌دهد که احتمال بالایی وجود دارد که به دلیل جهش‌های ایجاد شده در این ویروس، میزان بروز عوارض ناشی از ابتلای به آن نسبت به سویه دلتا که سویه دارای بیشترین میزان بروز عوارض بود، به طور چشمگیری کمتر باشد.
به عبارت دیگر اگر این داده‌های ابتدایی تایید شوند و رفتار این سویه تغییر نکند شاهد آن خواهیم بود که درصد کسانی که به دلیل ابتلا به این سویه عوارض حاد بروز داده، نیازمند بستری در بیمارستان بوده و احیانا در اثر آن جان خود را از دست دهند، نسبت به درصد مشابه در میان کسانی که به سویه دلتا مبتلا می‌شوند به طور قابل ملاحظه‌ای کمتر باشد.
اما در مقابل تمام داده‌های اولیه نشان از آن دارد که سرعت تکثیر این سویه در بدن و به دنبال آن ضریب انتقال آن به طور قابل توجهی از سویه های پیشین و از جمله سویه غالب پیشین که دلتا بود بالاتر است.
مساله نهایی را باید در تعادل این دو کنار هم دید.
برای مثال اگر از هر هزار نفری که در معرض ابتلا به دلتا بودند ۱۰۰ نفر مبتلا می‌شدند و از بین آن‌ها ۵ نفر به وضعیت بحرانی می‌رسیدند (اعداد صرفا برای مثال است) همان جمع هزار نفره زمانی که در معرض اومیکرون قرار می‌گیرد ممکن است تا ۷۰۰ نفر به ویروس مبتلا شوند اما در مقابل تنها یک درصدشان (یک پنجم دلتا) به وضعیت بحرانی برسند که می‌شود ۷ نفر.
در همین مثال ساده می‌بینید که سویه‌ی اومیکرون گرچه بیماری خفیف‌تری می‌دهد اما چون تعداد خیلی بیشتری را آلوده می‌کند، در نهایت می‌تواند بیمارستان‌ها را با مشکل مواجه نماید. البته این اعداد فقط برای مثال است و هنوز داده‌های بیشتری برای میزان دقیق این مساله نیاز داریم.
به همین دلیل ما شاهد شیوع سریع بیماری در جهان هستیم و نگرانی درباره کمبود ظرفیت بیمارستان‌ها به دلیل همین ضریب بالا است که کاهش قدرت بیماری را خنثی می‌کند. در گزارشی که ساعاتی پیش منتشر شد از ایالات متحده خبر رسیده است که بیمارستان‌های بیش از ۶۰ ناحیه این کشور به طور کامل پر شده است.
بنابراین به دلیل سرعت بالای انتشار این سویه (به دلیل تغییراتی که در پروتیین شاخک یا اسپایک آن رخ داده است) با وجودی که داده‌های اولیه نشان از آن دارد که شدت بیماری در میان مبتلایان کمتر است اما عدد نهایی شرایط بحرانی افراد ممکن است به طور چشمگیری افزایش یابد.
و در ضمن نباید فراموش کنیم که هم‌زمان با افزایش احتمالی تعداد بیماران، این ویروس ممکن است پرستاران و پزشکان را هم درگیر و خانه‌نشین کند. این یعنی افزایش ناگهانی تعداد بیماران و کاهش تعداد پرسنل درمانی که یعنی فلج شدن سیستم درمانی کشور!
اگر واکسیناسیون موثر است پس چرا باز هم این همه محدودیت برای افراد واکسینه شده وضع می شود؟
مساله مهم دیگر واکسیناسیون است. واکسیناسیون، احتمال ابتلای ما به سویه‌های موجود و پیشین، از جمله سویه دلتا را به طور قابل توجهی کاهش داده بود. با این وجود به دلیل افت تدریجی پادتن‌های تولید شده در اثر واکسن در بدن، میزان ایمنی ما نیز کاهش می‌یابد و نیاز به دوز یادآوری افزایش پیدا می‌کند.
در کنار این کاهش طبیعی پادتن، جهش‌های ایجاد شده در شاخک یا اسپایک سویه اومیکرون به گونه‌ای است که تشخیص آن برای پادتن‌های ترشح شده در اثر تزریق واکسن‌های موجود را دشوارتر می‌کند. برای درک ارتباط این دو موضوع باید به یاد بیاوریم که عمده واکسن‌های موجود، بدن ما را در مقابل همین پروتئین شاخک‌ها آموزش می‌دهند و اگر تغییر در این پروتیین به قدری باشد که سیستم دفاعی تربیت شده توسط واکسن نتواند آن را شناسایی کند، واکسن اثرش را از دست می‌دهد یا ضعیف عمل می‌کند.
داده‌های اولیه نشان می‌دهد عمده واکسن‌ها در برابر این سویه افت عملکرد قابل توجهی را نشان می‌دهند. دو واکسن فایزر و مدرنا سطح قابل قبولی از دفاع – که البته کمتر از میزان مقاوت در برابر دلتا است – را از خود بروز می‌دهند ولی سایر واکسن‌ها به خصوص سینوفارم و اسپوتنیک افت شدیدی دارند.
این موضوع باعث می‌شود تا بر سرعت انتقال بیماری نیز افزوده شود.
اما آیا این ها به معنی این است که وضع به بدی ابتدای همه‌گیری است؟ پاسخ منفی است.
در حال حاضر ما داده‌های دقیق‌تر و امکانات واکنش سریعتری دربرابر ویروس داریم. همین وضع محدودیت‌ها که با اعتراض بسیاری همراه است و زمان عملیاتی کردن آن یکی از آموخته ها از دوره اول همه‌گیری است. همچنین ما نه تنها واکسن‌های فعلی را در اختیار داریم که حتی در صورت نیاز طی سه ماه امکان تولید واکسنی تازه برای این سویه یا سویه‌های احتمالی دیگر نیز وجود دارد.
از طرف دیگر امکانات درمانی ما به طور قابل توجهی بهبود یافته است. همین هفته سازمان نظارت بر دارو و غذای آمریکا دو داروی مهار بیماری (قرص درمانی) را تایید کرد. همینطور می دانیم چه روش هایی برای مقابله ناکارآمد است.
به همین دلیل شرایط اگرچه به طور موقت رو به شدت بگذارد و به وخامت روزهای ابتدایی همه‌گیری به نظر آید، ما می‌توانیم با اندکی رعایت، به راحتی از این دوره گذر کنیم.
خبرهای صبحگاهی
