نیروانا احسانی
به‌طورمعمول، بدن نوزادان و کودکان خردسال به علائم گرسنگی و سیری پاسخی مناسب می‌دهند تا میزان کالری بیشتر از نیاز بدن خود دریافت نکنند. بااین‌حال، تغییراتی که در سبک زندگی و الگوی انتخاب غذا در چند دهه گذشته رخ‌داده، منجر به افزایش چاقی کودکان شده است.
پدیده چاقی در حال حاضر به یک معضل بین‌المللی تبدیل‌شده و می‌توان گفت عواملی بسیاری وجود دارند که باعث چاقی در کودکان می‌شود. میزان فعالیت و تحرک کودکان در طول روز، نوع مواد غذایی مصرفی و میزان آن، خانواده، دوستان و مدرسه به‌عنوان الگوی رفتاری و زندگی می‌توانند در ایجاد این مشکل نقش مهمی داشته باشند.
شاید بتوان گفت برای داشتن کودکان سالم با وزن مناسب باید از دوران بارداری برنامه‌ریزی کرد. مطالعات پژوهشگران دانشگاه آلبرتا نشان می‌دهد که داشتن یک برنامه منظم ورزشی و حفظ فعالیت‌های مناسب فیزیکی در دوران بارداری توسط مادران، خطر پرورش نوزادان دارای اضافه‌وزن را کاهش داده و همچنین احتمال نیاز به سزارین نیز کم می‌شود.
پژوهشگران دانشگاه نیویورک با بررسی و مقایسه موش‌های آزمایشگاهی که با روش طبیعی و سزارین متولدشده‌اند، دریافتند که نوزادان سزارینی فاقد باکتری‌های لازم در روده خود هستند که این موضوع می‌تواند منجر به چاقی و بروز حساسیت در سنین بالاتر شود.
تا همین اواخر تصور می‌شد نوزادان با روده‌ای فاقد باکتری به دنیا می‌آیند ولی تحقیقات جدید نشان می‌دهد روده نوزادان دارای باکتری‌های مهم و مفیدی هستند که برخی از آن‌ها در زمان به دنیا آمدن نوزاد و از طریق زایمان طبیعی، از مادر به وی منتقل می‌شوند.
وجود باکتری‌های طبیعی در بدن انسان جهت انجام شدن بسیاری از فعالیت‌های بدن مهم بوده و فقدان آن دلیل اصلی بروز چاقی؛ حساسیت و آسم در سنین بالاتر در کودکانی است که با روش سزارین متولد می‌شوند. پژوهشگران معتقدند که وجود این باکتری‌ها در مجرای طبیعی زایمان می‌تواند در چاقی و اضافه‌وزن پس از تولد و در سنین بالاتر مؤثر باشد.
موضوع اضافه‌وزن کودکان را می‌توان یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های والدین دانست که تمرکز اصلی خود را بر ممنوعیت مصرف نوشیدنی‌های قند دار و غذاهای مضر از قبیل فست‌فودها و تنقلات مضر قرار داده‌اند چراکه رژیم غذایی مناسب در پیشگیری از چاقی در کودکی نقش به سزایی دارد.
تحقیقات انجام‌شده در حوزه سلامت کودکان نشان‌گر این حقیقت است که وزن بالای کودکان در دوران نوزادی یعنی از شش‌ماهگی و تا سن پنج‌سالگی، اضافه‌وزن و چاقی را در سنین بالا را به همراه خواهد داشت و سازمان بهداشت جهانی نسبت به افزایش میزان اضافه‌وزن کودکان هشدار داده است. محققان دانشگاه کالیفرنیا به طراحی الگوریتمی خاص برای مداخله و جلوگیری از خطر بالقوه بروز چاقی و اضافه‌وزن در نوزادان و تداوم آن در بزرگ‌سالی پرداختند. در حقیقت مداخله و پیشگیری تا پیش از شش‌ماهگی این امکان را به پزشکان می‌دهد که با کنترل چاقی در این سن از اضافه‌وزن آن‌ها در بزرگ‌سالی جلوگیری کنند.
به گفته پژوهشگران و بر اساس روند فعلی افزایش چاقی در جهان تا سال ۲۰۴۵ از هر چهار نفر، یک نفر دچار چاقی بوده و از هر هشت نفر، یک نفر به دیابت نوع دو مبتلا خواهد بود و تنها راه پیشگیری از این موضوع، تغییر در سبک زندگی و تغذیه بشر است.
البته باید یادآور شد که در این میان طراحی برچسب‌های هشداردهنده روی مواد غذایی، یک راهکار مناسب برای اطلاع‌رسانی عمومی محسوب می‌شود تا بتوانند کالری دریافتی خود را محاسبه کرده و تحت کنترل داشته باشند. بدیهی است صنایع غذایی نقش مهمی در کنترل این پدیده بر عهده‌دارند زیرا یکی از اصلی‌ترین دلایل چاقی، مصرف بیش‌ازحد قند و چربی در محصولات غذایی است؛ بنابراین برای مقابله با بحران چاقی کودکان، در برخی کشورها ازجمله انگلستان قانون، خرده‌فروشان، تولیدکنندگان، رستوران‌ها، کافه‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای را موظف به کاهش مصرف شکر در طیف وسیعی از محصولات کرده است.
شیوع پدیده چاقی از این نظر دارای اهمیت است که به گفته پزشکان، چاقی می‌تواند ضریب خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها را در افراد افزایش دهد که برخی از این بیماری‌ها مرگبار هستند. بیماری‌هایی از قبیل دیابت، عوارض قلبی، سکته مغزی و برخی از انواع سرطان، در افراد چاق بیشتر بروز کرده و مشاهده می‌شوند. چاقی باعث اختلالات متابولیکی در کودکان شده و نظارت بر این گروه از کودکان در سنین پایین می‌تواند راه‌حلی مفید برای جلوگیری از مشکلات جسمانی در آینده آن‌ها باشد.
کودکان مبتلا به چاقی در معرض مشکلات سلامتی ازجمله موارد زیر هستند:
- قند خون بالا یا دیابت
- فشارخون بالا
- کلسترول خون بالا و تری گلیسیرید (چربی خون بالا)
- حملات قلبی ناشی از بیماری عروق کرونر قلب، نارسایی احتقانی قلب و سکته در مراحل بعدی زندگی
- مشکلات استخوانی و مفاصل – وزن بیشتر به استخوان‌ها و مفاصل فشار وارد می‌کند. این می‌تواند منجر به آرتروز شود، بیماری که باعث درد و سفتی مفاصل می‌شود.
- توقف تنفس در هنگام خواب (آپنه خواب). این می‌تواند باعث خستگی یا خواب‌آلودگی در طول روز، توجه ضعیف و مشکلات در محل کار شود.
- استرس‌های روانی و معضلات اجتماعی
یکی از تحقیقات انجام‌شده در این زمینه نشان می‌دهد که رژیم غذایی مناسب و ورزش پدر در تنظیم متابولیسم فرزندان در بزرگ‌سالی نقش مهمی دارد. ورزش کردن پدر موجب تغییراتی در بیان ژنتیکی اسپرم وی شده و مانع از ایجاد اثرات تغذیه‌ای ضعیف و انتقال آن به فرزندان می‌شود.
درواقع پدر در تنظیم متابولیسم فرزندان نقش مهمی داشته و اثر قابل‌توجهی در سلامت و طول عمر آن‌ها خواهد داشت. به اعتقاد دانشمندان، ایجاد دیابت نوع دو و اختلال در سلامت متابولیک افراد با رژیم غذایی نادرست پدران آن‌ها مرتبط است و به نظر می‌رسد پدران در چاقی و برنامه‌ریزی متابولیکی فرزندانشان نقش مهمی ایفا می‌کنند.
بنابراین به‌طورکلی اگر خانواده یک برنامه صحیح مبتنی بر سبک زندگی درست، تغذیه مناسب، فعالیت بدنی خوب، خواب کافی و کاهش استرس را در پیش بگیرد می‌توان از چاقی کودکان جلوگیری کرد. نکته کلیدی دیگر، عادت غذا خوردن به همراه خانواده است که برای جلوگیری از افزایش وزن کودکان ضروری محسوب می‌شود. درواقع تعاملات مثبت خانوادگی می‌تواند در این مسئله مؤثر باشد به‌طوری‌که والدین می‌توانند بر میزان خوردن، نوع خوردن و حتی طرز خوردن کودکان خود نظارت داشته باشند.
به‌طورکلی می‌توان گفت اجرای برنامه‌های زیر به پیشگیری و کنترل چاقی کودکان کمک می‌کنند:
- غذا خوردن به همراه خانواده
- مصرف بیشتر میوه‌ها و سبزی‌ها
- کودکان باید به‌اندازه کافی غذا بخورند، خوردن زیاد غذا نشانه سلامتی نیست.
- استفاده از میان وعده‌های سالم
- کم کردن مصرف نوشابه‌ها و آب‌میوه‌های غیرطبیعی و افزایش نوشیدن آب
- کاهش زمان تماشای تلویزیون و افزایش زمان فعالیت‌های فیزیکی و بازی‌های پرتحرک (کودکان نباید بیش از دوساعت برای تماشای تلویزیون اختصاص دهند و روزانه حداقل باید نیم ساعت فعالیت پرتحرک یا یک ساعت فعالیت متعادل داشته باشند.)
- داشتن خواب کافی و به‌موقع به این معنا که کودکان باید از دیر خوابیدن و شب‌بیداری پرهیز کنند.
- بهبود کیفیت زندگی خانوادگی و کاهش استرس
- حفظ سلامت و وزن مناسب والدین
- کاهش مصرف تنقلات غیرسالم ازجمله چیپس، کیک و کلوچه و …
درصورتی‌که موارد ذکرشده را در نظر گرفته و همه نکات را رعایت کردید اما نتیجه مطلوب به دست نیامده و نگران وزن بالای فرزندتان هستید، بهتر است با یک متخصص اطفال و متخصص تغذیه مشورت کنید.
کارشناسان بهداشت کودکان توصیه می‌کنند که کودکان در شش‌سالگی ازنظر چاقی موردبررسی قرارگرفته و شاخص توده بدنی (BMI) آن‌ها محاسبه می‌شود. انجام به‌موقع این اقدامات به پیشگیری از اضافه‌وزن و چاقی کودکان کمک می‌کند.
گزارشی از منابع: Healthing، Vox، UPI، The Health Site
خبرهای صبحگاهی
