پوریا ناظمی
این شبها اگر به اسمان مونترال یا دیگر شهرهای کانادا نگاهی انداخته باشید، حتما متوجه رنگ سرخ ماه شدهاید. پدیدهی عجیبی که نگاه شما را به سمت خود میکشاند و دهها پرسش در ذهنتان ایجاد میکند.
دلیل شکل گرفتن چنین منظرهای و درخشش ماه به چنین رنگی – که در شرایط عادی عمدتا در هنگام گرفتهای کامل ماه (خسوف) قابل مشاهده است – بهانه خوبی است تا به پیچیدگی ساختار جوی سیاره زمین فکر کنیم.
اقلیم ما پدیدهای محلی نیست. آتشسوزیهایی که در شمال غرب کشور در حال رخ دادن است باعث میشود تا جریانی از دود و ذرات معلق به لایههای بالایی جوی وارد شود. این ذرات به دلیل حرارت اولیهای که دارند میتوانند به لایههای خیلی بالاتر جو برسند.
در آنجا جریانهای بادی فرامنطقهای، این ذرات معلق را با خود حمل کرده و به شرق کشور میآورد.
اگر روی این لینک کلیک کنید می توانید پیش بینی حرکت غبار ناشی از آتش سوزیها را مشاهده کنید.
اما چرا چنین پدیدهای باعث میشود که رنگ ماه تغییر کند؟
دلیل این تغییر رنگ، به این مساله برمیگردد که نور ماه یا هر جرم آسمانی دیگری که در فراسوی جو زمین قرار دارد، پیش از اینکه به چشمان ما برسد، باید از درون لایه جو زمین عبور کند. در هنگام عبور نور از جو زمین، نور منبع – برای مثال ماه – به ذرات موجود در جو برخورد میکند. این ذرات مانند هر جسم دیگری، بخشی از طول موجهای موجود در نور دریافتی را جذب کرده و بخش دیگری را بازتاب میدهند.
ذرات معلق جو باعث میشود که بخشهای عمده در طول موجهای نور سفید توسط این ذرات جذب شده و بخش نزدیک به قرمز آن بازتابانده شود. بدین ترتیب است که ما ماه را در این موقعیتها قرمزتر میبینیم.
این دقیقا همان دلیلی است که ماه یا خورشید را هنگام طلوع و غروب، اگر هوای محل زندگی ما دارای غبار محلی باشد – با رنگی متفاوت میبینم و وقتی آنها در آسمان ارتفاع گرفتند و نورشان از لایههای تمیزتر آسمان گذر کرد، به رنگ طبیعی خود باز میگردند. دلیل این مساله این است که غبار محلی عمدتا در نواحی نزدیک به سطح تجمع دارد و هنگام طلوع و غروب نور ماه یا خورشید مسافت بیشتری را در این لایهی آلوده طی میکند اما وقتی ارتفاع میگیرد، مسافت کمتری را در آن طی کرده و نور دیده شده توسط ما به حالت طبیعی آن باز میگردد.
اما در موردی که این شبها شاهد آن هستیم، به دلیل اینکه غبار در لایههای فوقانی جو وجود دارد، حتی ارتفاع گرفتن ماه در افق هم نمیتواند این اثر تغییر رنگ را خنثی کند.
این یادآوری مهمی برای اهمیت مساله تغییرات اقلیمی است. این موضوع شاید یادآور این موضوع باشد که چرا کسانی که برای مقابله با تهدیدات تغییر اقلیم مبارزه میکنند، تاکید دارند که هیچ اقدام محلی نمیتواند مشکل را حل کند. اقلیم ما پدیدهای متصل به هم است. توفان غباری در صحراهای آفریقای مرکزی ممکن است باعث تغییر دریافت نور خورشید در قارهی آمریکا شود و بر میزان تولید محصول خاصی در یک سال اثر بگذارد.
خشکسالی در جایی دیگر ممکن است توفان ذرات معلقی را در مکان دومی آغاز کند که شهروندی در نقطه سوم اثر آن را درک کند.
این شب ها به آسمان نگاه کنید، شاید دود آتشسوزیها کمی چهره آسمان را تغییر داده باشد اما در آن یادآوری بینظیری از جهان بههم پیوسته و بدون مرزی است که در آن زندگی میکنیم.
خبرهای صبحگاهی
