خبرهای صبحگاهی
سلام من شهرام یزدان پناه هستم از مجله مداد
به دومین گپ‌سرای مداد و دومین جلسه گفتگوی آزاد خوش‌آمدید
در خدمت خانم دکتر نیما مشعوف هستیم تا باهم در مورد واکسن آسترازنکا و اینکه تزریق و دریافت آن خوب است یا نه و مشکلاتی که در این رابطه وجود دارد و در مورد طیف جدیدی از افراد که انتخاب شدند تا این واکسن را دریافت کنند، به‌ویژه آنهایی که بیماری‌های مزمن دارند و مسائلی ازاین‌دست، گفتگو کنیم:
یزدان پناه: خانم مشعوف سلام!
دکتر مشعوف: سلام بر شما.
یزدان پناه: خیلی ممنون که دعوت مداد را پذیرفتید تا در خدمتتان بوده و راجع به موضوع واکسیناسیون گفتگویی داشته باشیم. قبل از آغاز این گفتگو ، می‌خواهم خدمت شنوندگان عزیز عرض کنم که هر از چندگاهی در میانه برنامه و زمانی که صحبت به‌جای خاصی می‌رسد من اعلام می‌کنم که اگر کسی خواست سؤالی پرسیده یا نظرش را ابراز کند، با کلیک کردن روی دکمه آبی می‌توانند درخواست کنند تا در بحث شرکت داشته باشند. در آن زمان به ترتیب افرادی که درخواست صحبت کرده‌اند، می‌توانیم به یک تا دو نفر اجازه دهیم تا در بحث مشارکت داشته باشند. تلاش می‌کنیم در این مدت بیشترین مشارکت را داشته باشیم. در خدمتتان هستیم.
خانم مشعوف همان‌طور که میدانید در یک نشست مطبوعاتی اعلام شد که قرار است از روز پنج‌شنبه تزریق واکسن آسترازنکا خارج از نوبت به آنهایی که مایل هستند این واکسن را دریافت کنند، پیشنهاد داده شود. گفته‌شده است آن‌ها – برای تزریق این واکسن- می‌توانند به کلینیک‌ها مراجعه کرده و همچنین گفته‌شده است اگر قبلاً نوبت گرفته‌اند و نوبتشان دیر است می‌توانند آن را کنسل کرده و مستقیم بخواهند که واکسن آسترازنکا برایشان تزریق شود تا واکسن را زودتر دریافت کنند. این می‌تواند خبر خوبی باشد ولی از آن‌طرف ما می‌دانیم که واکسن آسترازنکا در هفته‌های گذشته، مخصوصاً در اروپا تا جایی که من می‌دانم به خاطر مواردی که با تزریق این واکسن دچار لخته شدن خون در مغزشان شده و برخی از این افراد فوت کردند، واکسن خبرسازی بوده است.
من می‌خواستم بپرسم که آیا تزریق واکسن آسترازنکا امن است؟
دکتر مشعوف: اولاً از اینکه من را برای این برنامه دعوت کرده‌اید از شما ممنون هستم. خیلی متشکرم که چنین برنامه‌هایی را ترتیب می‌دهید تا افراد بتوانند با یکدیگر گفت‌وشنودی درزمینهٔ مسائل روز داشته باشند. نکته کوچکی را می‌خواستم اصلاح کنم و اینکه من اپیدمیولوژیست هستم، ایمونولوژیست نیستم.
یزدان پناه: ببخشید من اشتباه نوشته بودم و معذرت می‌خواهم.
دکتر مشعوف: اشکالی ندارد. تخصص من مطالعه اپیدمی‌ها است. پزشک نیستم و مریض نمی‌بینم و تخصصم تحقیق در مورد بیماری‌های عفونی و یرقان و از این قبیل موارد در حال حاضر هم کووید است.
شما از واکسن آسترازنکا پرسیدید. فرمایش شما درست است. واکسن آسترازنکا هفته گذشته خیلی خبرساز بود. این واکسن در کانادا سومین واکسنی است که وارد بازار شده است. در ابتدای ورود این واکسن، راجع به آن خیلی صحبت شده و این بحث‌ها با داده‌هایی که در اروپا بیرون آمد، مصادف شده و مقداری نگران ایجاد کرد. سؤال شما این بود که نهایتاً این واکسن امن است یا نه؟ من می‌گویم بله امن است. اگر خواستند به من واکسن آسترازنکا بزنند، من می‌زنم. منتها درست است که یک سری مشکلاتی به وجود آمده است همان‌طور که شما فرمودید در بین افرادی که این واکسن را زده بودند، چند مورد لخته‌هایی پیداشده است که یا در مغز یا در دستگاه هاضمه مشکل‌ساز بوده و حتی منجر به مرگ شده است.
منتها ما باید این موضوع را مدنظر قرار دهیم که در بین چند نفر این اتفاق صورت گرفته است؟ سپس بر این اساس باید مشکل فوق را توضیح داد. درواقع در اروپا ۳۴ میلیون نفر در حال حاضر این واکسن را دریافت کردند و از میان این ۳۴ میلیون نفر ۲۲۲ نفر مشکل لخته خون پیداکرده که ۱۸ نفر جان خود را ازدست‌داده‌اند. درواقع موارد رخ‌داده بین ۳۴ میلیون نفر نشان می‌دهد ریسک این واکسن چندان بالا نیست. البته این موارد، انسان را نگران می‌کند و اینکه آدم می‌گوید من چرا واکسنی را بزنم که ممکن است حتی ۱۸ در ۳۴ میلیون، فوت کنم. پاسخ خیلی ساده است: برای اینکه می‌توانم مریضی را نگیرم. آدمی که مریض است می‌گوید این دارو را می‌گیرم برای اینکه از پیشرفت بیماری جلوگیری شود برای اینکه از مرگ من جلوگیری شود و برای اینکه کیفیت زندگی‌ام بالا رود حتی اگر عوارض ثانویه داشته باشد آدم آن‌ها را تحمل می‌کند.
یزدان پناه: آدم ریسکش را می‌پذیرد.
دکتر مشعوف: بله آدم ریسکش را می‌پذیرد. منتها در مورد بیماری که نیست و وجود ندارد پذیرش ریسک یک مقدار متفاوت است. الآن ما می‌دانیم که وضعیت کووید و نحوه شیوعش چگونه است و اهمیت واکسن زدن چیست؟ الآن سرعت واکسن زدن خیلی در جامعه مهم است و هر چه تعداد افراد بیشتری از جامعه بتوانند واکسینه شوند و اینکه بتوانیم ایمنی پوشش همگانی را پیدا کنیم ، اهمیت دارد. بنابراین همه این‌ها ریسک است یعنی باید ارزیابی کنیم هر ریسک و منفعتش به چه صورت است به نظر من منفعت واکسن بر ریسکش می‌چربد.
یزدان پناه: اینکه شما می‌گویید بیماری نیست، باید اصلاح شود زیرا درواقع بیماری هست، ولی پشت در خانه‌مان کمین کرده و کافی است یک‌قدم از خانه بیرون بگذاریم تا خطر بیماری بیشتر از خطر این واکسن باشد. احتمال اینکه کووید بگیریم به‌مراتب بیشتر از آن است که در کانادای ۳۴ میلیونی که تا الآن آمار دقیق در خاطرم نیست که چند نفر کووید گرفته‌اند، واکسن بزنیم.
دکتر مشعوف: تعداد مبتلایان از یک‌میلیون نفر بیشتر شد.
یزدان پناه: تازه این‌ها بیماران شناسایی‌شده هستند یعنی امکان دارد خیلی‌ها کووید گرفته باشند اما شناسایی نشده و در سیستم رسمی ثبت‌نشده باشند. بنابراین احتمال کووید گرفتن فوق‌العاده بالاتر بوده و احتمال مرگ‌ومیر براثر کووید زیاد است. درنتیجه یک ریسک بالقوه بیرون در خانه ما وجود دارد. عرض من درست است ؟
دکتر مشعوف: فرمایش شما کاملاً درست است. خصوصاً آن زمانی که ویروس کووید شایع است اگر بخواهیم این خطرِ لخته خون و عواقبش را در بین مردم در نظر بگیریم رده‌های سنی مختلف خطرشان نسبت به پیچیدگی و مرگ‌ومیر ناشی از کووید، پیچیدگی و شدت بیماری کووید ، متفاوت است بنابراین در بین ۲۰ تا ۳۰ ساله‌ها ریسک ناشی از کووید شش برابر ریسک ناشی از خطرات واکسن بوده و در بین ۶۰ ساله به بالا ریسک کووید ۶۰۰ برابر ریسک ناشی از واکسن است. بنابراین تأثیر مثبت واکسن خیلی بیشتر از مضراتش است.
یزدان پناه: برای اینکه من بهتر متوجه شوم، در بین گروه سنی ۲۰ ساله خطر کووید شش برابر خطر واکسن است.
دکتر مشعوف: بله
یزدان پناه: یعنی احتمال اینکه کووید بگیریم و براثر کووید مشکلی برای ما پیش بیاید شش برابر بیشتر از این است که واکسن بزنیم اما در گروه ۶۰ سال به بالا این خطر ۶۰۰ برابر است.
دکتر مشعوف: بله. البته نه اینکه کووید بگیریم، بلکه خطر ناشی از بیماری را باید مدنظر قرار دهیم کرونا به‌طور متوسط یک بیماری است که حدود دو هفته طول می‌کشد منتها این زمان برای افرادی است که از بیماری جان سالم به در برده و خصوصاً بدون عوارض طولانی‌مدت و مزمن این سیر بیماری را سپری می‌کنند. منتها در حال حاضر شاهد هستیم که هرروزه بر تعداد افرادی که حتی تا سه، چهار یا پنج ماه پس از ابتلا به بیماری با عوارض ثانویه آن مواجه می‌شوند، افزوده میشود. منظور من عوارض ثانویه جدی است نه مواردی مانند از بین رفتن حس بویایی و چشایی! این‌ها خیلی مهم نیست و به‌حساب نمی‌آید. اینکه این افراد انرژی ندارند تا از رختخوابشان بیرون بیایند یا اینکه نمی‌توانند از پله‌های ساختمان بالا بروند، این‌ها مهم است. دو روز پیش در یک جلسه بودم که پزشکی حضور داشت که کووید گرفته بود و الآن چهار ماه از ابتلایش می‌گذرد اما هنوز به‌زحمت صحبت می‌کرد. این پزشک، یک خانم حدود۴۰ ساله است که نه بیماری مزمن داشته و نه بیماری زمینه‌ای و قبل از این داستان سرحال بوده است بنابراین، این عوارض هم باید به مصیبت‌های کووید اضافه شود.
یزدان پناه: درست است ما هم امروز صبح در مداد خبری را منتشر کردیم که نتایج جدید نشان می‌دهد شش ماه پس از ابتلا به کووید احتمال یک سری ناراحتی‌های روحی روانی و ناراحتی‌های مغزی وجود دارد. یعنی خیلی‌ها دچار چنین مشکلاتی شده‌اند. فرمایش شما درست است حتی امکان دارد انرژی هم به دست بیاید و همه این مشکلات هم حل شود اما مثل‌اینکه بعدها عارضه‌های دیگری ظاهر میشود. این موضوع جدیدی است که ما تازه داریم آن را کشف می‌کنیم.
دکتر مشعوف: برای اینکه خیلی طولانی‌مدت نیست که افرادی را می‌شناسیم که ۶ یا ۷ ماه است که از ابتلا به کوویدشان گذشته است. هرچه بیشتر می گذرد تعداد افرادی که عوارض طولانی‌مدت را تجربه می‌کنند، بیشتر میشود. هنوز خیلی مانده است که ما از تمامی زوایای این بیماری سردربیاوریم.
یزدان پناه: درست است حالا برای اینکه بحث آسترازنکا را ببندیم و چند سؤال و اظهار نظر از طرف شنوندگانمان داشته باشیم و بعد برویم سراغ بحث بعدی، آیا این واکسن آسترازنکا در گروه سنی ۵۵ به بالا که در حال حاضر در کانادا مجاز اعلام‌شده، عارضه منجر به مرگ داشته یا فوتی‌ها فقط در گروه جوانان بوده است؟
دکتر مشعوف: نمی‌دانم مشکلات ناشی از لخته و آن ۱۸ نفر فوتی ، در چه رده سنی بوده‌اند منتها از میان ۳۴ میلیون ۲۲۲ موردی که مشکل لخته خون پیدا کردند در رده‌های سنی از ۲۰ ساله تا ۷۹ ساله بودند. بنابراین افراد فوق از رنج سنی متفاوتی بوده‌اند و نمی‌دانم آن ۱۸ نفر فوتی در کدام گروه سنی قرار داشته‌اند. منتها وقتی همه این‌ها مورد ارزیابی قرار گرفتند، می‌بینیم که این مسئله‌ای بسیار نادر است که یک مقدار به عکس‌العمل بدن بعضی از افراد در مقابل هپارین شباهت دارد. هپارین یک دارو برای رقیق کردن خون است و گاهی افراد نسبت به این دارو چنین عکس‌العمل‌هایی را نشان می‌دهند. یعنی به‌جای اینکه این دارو خون را رقیق کند بیشتر حالت تولید لخته ایجاد می‌کند. البته این مسئله خیلی به‌ندرت پیش می‌آید و موردی هم که از لخته خون در افرادی که واکسن آسترازنکا را دریافت کرده‌اند، پیداشده است به چنین چیزی شباهت دارد. از سوی دیگر هنوز کسی نتوانسته آن را به واکسن نسبت دهد چون تعداد افرادی که چنین مشکلی برایشان پیداشده است خیلی کم است و پژوهشگران هنوز نتوانستند بفهمند که دقیقاً این مسئله مربوط به چیست. آیا به سن افراد مربوط است؟ آیا به جنسیتشان مربوط است؟ آیا به داروهایی که مصرف می‌کنند؟ آیا به عوارض دیگری از سلامتشان یعنی بیماری‌های زمینه‌ای که داشته‌اند، مربوط است؟ هنوز علم نتوانسته است کشف کند که دقیقاً مشکل از چیست. منتها متخصصان ارزیابی می‌کنند که هیچ‌کدام یک از این موارد به‌عنوان شاخص یا دلیل بروز این لخته شناخته نمی‌شود. برای همین می‌آیند نگاه می‌کنند که درمجموع چه کسانی بیشتر این مشکل برایشان پیش‌آمده است. آن‌ها دیدند این مشکل بیشتر در میان زنان و بیشتر برای افراد زیر ۶۰ سال پیش‌آمده است. هرچند درآن‌واحد کسی نتوانست اختلاف فوق را مستقیماً به یک شرایط ویژه و مشخص مرتبط سازد. بنابراین می‌گویند که این خیلی مهم است که وقتی این واکسن را دریافت کردید اگر هرگونه عوارض ثانویه داشتید، باید گزارش دهید. اتفاقاً بعدازاینکه شما واکسن می‌زنید معمولاً یک پرسشنامه برایتان می‌آید و از شما می‌پرسد که آیا عوارض ثانویه را از درجه‌های مختلف احساس کرده‌اید یا خیر. تنها عارضه معمول، این است که بازوی فرد دریافت‌کننده برای دو روز درد می‌کند و معمولاً مشکلی پیش نمی‌آید اما همه موارد را باید ثبت کنند تا مشخص شود این مشکل از کجا نشات پیدا می‌کند. این لخته خون می‌تواند به مرگ منجر شود حتی اگر ۱۸ مورد هم باشد. بنابراین کشورهای مختلف اعلام کردند چون نسبت به این واکسن شک داریم، در مقابل این واکسن محتاطانه عمل می‌کنیم. درنتیجه این واکسن را بیشتر برای کسانی استفاده می‌کنیم که احتمال بروز مشکل لخته در آن‌ها بسیار کمتر است. در انگلیس گفته‌اند که این واکسن را به افراد کمتر از ۳۰ سال تزریق نمی‌کنند. در فرانسه، کانادا و بلژیک گفته‌اند که به افراد زیر ۵۵ سال می‌زنند. در آلمان و هلند گفتند که گروه سنی زیر شصت سال می‌توانند این واکسن را دریافت کرده و سوئد و فنلاند هم اعلام کردند که ما فقط به افراد ۶۵ سال به بالا واکسن آسترازنکا می‌زنیم. کشورهای دانمارک و نروژ هم گفتند که فعلاً تزریق این واکسن را معلق می‌کنیم تا خیالمان کاملاً راحت شود.
منتها دلیل اصلی کشورهایی که تصمیم گرفتند از این واکسن را استفاده کنند، این بوده است که در مسابقه بین واکسن و این ویروس، زمان بسیار مهم است. کرونا امروز مانند سابق نیست و ویروس‌های جدید به‌مراتب وحشی‌تر و قوی‌تر هستند و راحت‌تر شیوع پیداکرده و بیشتر آسیب می‌رسانند. در مقابل مسابقه بین ویروس و واکسن می‌بایست هر چه سریع‌تر تعداد افرادی که واکسن می‌زنند، بیشتر شود. بنابراین این واکسن را علیرغم اینکه موجب چند مورد مرگ‌ومیر شده است به دلیل اینکه درصدش خیلی پایین بوده، استفاده می‌کنند. در این میان اکثر کشورها گفتند که ما به استفاده از این واکسن ادامه می‌دهیم اما چون فقط یک انتخاب نداریم واکسن‌های دیگر نیز وجود دارد این واکسن را برای آنهایی نگه می‌داریم که خطر برایشان کمتر است و به بقیه از واکسن‌های دیگر می‌زنیم.
یزدان پناه: به سویه‌های جدید کرونا اشاره کردید که وحشی‌تر شده است. این مبحث بعدیمان است. در این میان من می‌خواهم آخرین سؤال در این حوزه را مطرح کنم و سپس از شنوندگانمان می‌خواهیم که اگر اظهار نظر یا پرسشی دارند، بپرسند.
درواقع آخرین سؤال من این است که در مبحث واکسن آسترازنکا آیا این واکسن تنها واکسنی است که احتمال خطر در آن وجود دارد یا نه؟ آیا سایر واکسن‌ها یا داروها نیز عوارض مرگ‌آوری دارند؟ می‌خواهم بدانم که آیا این مسئله، دنیای پزشکی مشکل عجیبی است که یک محصول پزشکی به این شکل، عوارض داشته باشد؟ حتی به قول شما یک نفر فوتی هم زیاد است.
دکتر مشعوف: نه گاهی پیش می‌آید به‌طور مثال اگر به افراد زیر ۶۰ سال برگردیم خصوصاً در زنان زیر ۶۰ سال می‌بینیم که تعدادی از این زنان که قرص ضدبارداری مصرف می‌کنند از هر ۱۰ هزار نفری که قرص ضدبارداری مصرف کنند چهار نفر این مشکل لخته خون را پیدا می‌کنند. بنابراین این مسئله‌ای نیست که پیش نیاید ولی خوشبختانه نادر است. در مورد واکسن هم خوشبختانه این عوارض بسیار معدود بوده است.
یزدان پناه: ما الآن این مبحث را می‌بندیم. من از شنوندگان مان خواهش می‌کنم اگر کسی سؤالی یا اظهارنظری دارد الآن وقتش است که دکمه دست‌ها بالا را بزند تا ما به ترتیب به آن‌ها اجازه دهیم. آقای احسان می‌خواهند موضوع را مطرح کنند، در خدمت شما هستیم.
احسان از شنوندگان: با سلام خدمت دوستان. من احسان، داروساز از شهر اتاوا هستم. با تأیید صحبت‌های خانم مشعوف باید عنوان کنم که خیلی بحث جالبی بود و تشکر می‌کنم که بحث به این مهمی را شروع کرده‌اید. ما اینجا خودمان خیلی درگیر کووید هستیم و کار واکسیناسیون نیز انجام می‌دهیم. البته من و همکارانم همه‌روزه درگیر همه داروها و عوارض کلی آن‌ها هستیم. من می‌خواستم فقط یک نکته را اضافه کنم که نه‌تنها واکسن کووید بلکه هر واکسنی ممکن است یک عارضه‌ای داشته باشد و اینکه این واکسن آسترازنکا در اثر این لخته خون که ایجاد می‌کند، این‌قدر در دنیا بولد شده، برای خود من یک مقدار عجیب است. چون‌که این مسئله برای واکسن فایزر و واکسن مدرنا نیز می‌تواند وجود داشته باشد. خود خانم مشعوف بهتر می‌دانند که هرساله حتی داروهای بدون نیاز به نسخه یا over the counter از قبیل ادویل هم ممکن است عوارض جانبی داشته باشند. افراد زیادی ممکن است در اثر عوارض خونریزی این داروها حتی جانشان را از دست بدهند. و با توجه به این وضعیت خیلی اسفناک بیماری کووید، من هم توصیه می‌کنم که واکسن آسترازنکا برای افراد بالای ۵۵ سال تزریق شود و متاسفانه این ترسی است که در بین بیماران ایجادشده و اینکه صرفاً واکسن باعث ایجاد خونریزی میشود، درست نیست. خیلی از بیماران ما می‌گویند که اگر واکسن آسترازنکا است، ما نمی‌زنیم.
به نظر من یک تنش عمومی بی‌موردی ایجادشده و توصیه من این است که افراد بالای ۵۵ سال اگر مشکل ندارند و داروهایی مانند وارفارین، هپارین یا دوزهای بالایی از داروهای انعقاد خون را مصرف نمی‌کنند ، تحت نظر پزشک واکسن آسترازنکا را دریافت کرده یا واکسن تایپ دیگری را تزریق کنند ولی برای افراد معمولی فکر نمی‌کنم، مشکلی وجود داشته باشد.
یزدان پناه: یعنی حتی به نظر شما چنین افرادی باز هم می‌تواند واکسن را دریافت کند اما باید تحت نظر پزشک باشند؟
احسان از شنوندگان: بله تحت نظر باشند یک فرد که شرایط خاصی مانند مشکل انعقاد خون دارد، سیگار می‌کشد مثلاً همان‌طور که گفتند داروهای استروژن مصرف می‌کند که ریسک انعقاد خون را بالا می‌برد شاید این افراد، دارای ریسک باشند اما برای افراد معمولی من فکر نمی‌کنم مشکلی باشد. میدانید نژاد مردم یک کشور در واکنش نشان دادن به یک دارو خیلی مهم است. ممکن است این واکنش در اروپا با نژاد مردم اروپا دیده‌شده باشد همان‌طور که میدانید الآن ما دو ماه است که در کانادا به مردم واکسن آسترازنکا تزریق می‌کنیم اما تا به حال مشکلی ندیده‌ایم. ما در سیستم ره‌گیری (tracking system) به افراد می‌گوییم که تا دو یا سه هفته هرگونه عارضه‌ای که دیده‌اید، گزارش کنند.
دکتر مشعوف: بله، درست است در کانادا هیچ موردی دیده نشده است بااینکه تعداد زیادی از این واکسن را تزریق کرده‌ایم. برای اینکه خیال همه ما راحت شود اگر احیاناً این مشکل لخته خون بعد از زدن واکسن در بدن به وجود آید، تا دو هفته بعد از تزریق واکسن می‌تواند ایجاد شود بنابراین باید به علائم توجه کنیم. مثلاً درد بی‌مورد پا که بدون هیچ دلیلی ایجادشده، می‌تواند در اثر لخته خون ایجادشده باشد. تنگی نفس بی‌مورد، درد سینه بی‌مورد، درد دلی که ممتد و باز هم بدون هیچ دلیلی وجود دارد باید جدی گرفته‌شده و در این شرایط توصیه میشود به پزشک مراجعه کنید تا خیالتان راحت باشد که احیاناً این مسئله به دلیل عوارض واکسن نیست.
یزدان پناه: خانم دکتر اگر فرد به‌موقع متوجه شود و مراجعه کند، این مسئله درمان میشود یعنی این لخته خون در حالت عادی کشنده نیست در شرایطی کشنده است که فرد متوجه نشود؟
دکتر مشعوف: سواد من به این بخش که برای درمان باید چه‌کار کرد، قد نمی‌دهد و نمی‌توانم نظری بدهم. در اکثر موارد در اروپا، در ۳۴ میلیون نفری که واکسن آسترازنکا دریافت کردند و ۲۲۲ مورد لخته خون ایجادشده، ۱۸ نفر فوت کرده‌اند بنابراین همه فوت نمی‌کنند.
یزدان پناه: از آقای احسان به خاطر اطلاعات خوبشان ممنون هستیم ما در آینده امیدوار هستیم که بیشتر از شما بشنویم و با ما در ارتباط باشید.
الآن دوستی با نام سعادت کریمی را روی لاین داریم که نمی‌دانم آقا یا خانم سعادت کریمی هستند یا فامیلشان سعادت کریمی است. آقای یا خانم سعادت کریمی بفرمایید…. بله، خانم کریمی خدمتتان هستم! بفرمایید:
خانم سعادت کریمی از شوندگان: من سؤالی داشتم و می‌خواستم بدانم درصد ایمنی که واکسن آسترازنکا در بدن ایجاد می‌کند با بقیه واکسن‌ها چقدر تفاوت دارد؟
دکتر مشعوف: سؤال خیلی خوبی است. الآن آمار دقیق ندارم اما کمی کمتر از ایمنی که واکسن فایزر یا مدرنا ایجاد می‌کنند. واکسن فایزر ۹۴ و مدرنا ۹۵ درصد ایمنی ایجاد می‌کنند. فکر کنم واکسن آسترازنکا ۷۶ درصد ایمنی می‌دهد. این واکسن آسترازنکا در انگلیس آفریقای جنوبی تست‌شده است یعنی جایی که سویه‌های جدید رشد کرده‌اند اما نمی‌دانیم واکسن‌های دیگر در برابر ویروس انگلیسی چه عکس‌العملی نشان داده است ولی آسترازنکا را می‌دانیم که ۷۶ درصد محافظت می‌کند.
یزدان پناه: این موضوعی که الآن فرموده‌اید جالب شد، آقای کریستین دوبه، وزیر بهداشت در سخنانشان گفتند که طرح تزریق واکسن آسترازنکا، عمومی و برای افراد ۵۵ سال به بالا در استان کبک در منطقه ابی‌تیبی تمیس‌کامنگ اجرا نمی‌شود به خاطر اینکه آنجا سویه آفریقای جنوبی شایع است. این ماجرایش چیست؟
دکتر مشعوف: داستان این سویه آفریقای جنوبی فعلاً خطرناک‌ترین است. متاسفانه در منطقه ابی‌تیبی تمیس‌کامنگ رخنه کرده است . اگر اشتباه نکنم حدود ۱۱۰مورد سویه آفریقای جنوبی در کل استان کبک دیده‌شده که ۱۰۰ مورد آن در منطقه ابی‌تیبی تمیس‌کامنگ است یعنی یک نفر با این سویه در این منطقه واردشده و ویروس را پخش کرده است. این ۱۰۰ مورد از این ویروس پیداشده نشان می‌دهد که خیلی بیشتر از این‌ها وجود دارد که منتها تشخیص داده نشده است و این مسئله حامل این پیام است که این ویروس در آن منطقه در گردش است. برای همین گفتند که مشخص نیست نه‌تنها واکسن آسترازنکا بلکه عکس‌العمل سایر واکسن‌ها نیز نسبت به این سویه چگونه بوده و چه تأثیری دارند. بنابراین آنجا واکسن زدن یک مقدار خطرناک است برای اینکه نمی‌دانند که این واکسن‌ها چقدر ایمنی می‌دهد.
یزدان پناه: درست است. ما در خدمت یک شنونده دیگر نیز خواهیم بود فکر می‌کنم خانم صدوقی مدت‌ها روی خط هستند. خانم صدوقی سؤالتان را بفرمایید، در خدمتتان هستیم.
خانم صدوقی از شنوندگان: سؤال من این است که سن من بالای ۵۵ است و دیابتی و مسافر هستم قبلاً هم ایران که بودم این بیماری را که در دو مرحله که دو ماه طول کشید را گرفتم الآن با توجه به اینکه بیمار هستم و داروی قلبی و داروی دیابت مصرف می‌کنم، اشکالی ندارد این واکسن را بزنم؟
دکتر مشعوف: من ترجیح می‌دهم اتفاقاً این سؤال شما را آقای احسان که داروساز هستند، پاسخ دهند شاید من بتوانم به‌طور تکمیلی چیزی اضافه کنم شاید ایشان که داروساز هستند جواب بهتری بدهند.
یزدان پناه: آقای احسان روی خط هستید؟
احسان از شنوندگان: بله هستم. الآن موضوعی که در رابطه با واکسن می‌گویند این است که بیمار اگر واکسن دیگری زده باشد یا به هر بیماری که سیستم ایمنی را درگیر کرده باشد مبتلا شود،برای تزریق واکسن باید یک ماه فاصله داشته باشد. توصیه میشود که این واکسن را تزریق کنند. فرد در زمان تزریق واکسن ترجیحاً یک ماه قبل و یک ماه بعدازآن نباید بیمار بوده باشند یا نباید واکسن‌های دیگر مانند واکسن اپینگلز یا واکسن اچ پی وی زده باشند. به‌خصوص برای واکسن اپینگلز توصیه میشود که حتماً ۲۸ روز فاصله باشد.
یزدان پناه: شما توصیه می‌کنید که در زمان تزریق واکسن ایشان شرایطشان را برای کسی که می‌خواهد واکسن را برایشان تزریق کند، توضیح دهند؟
احسان از شنوندگان: ایشان اگر بیماری خود ایمنی خاصی نداشته باشند و صرفاً دیابت و بیماری قلبی ساده داشته باشند، نه مشکلی وجود ندارد و می‌توانند این واکسن را تزریق کنند اما باید کلیه اطلاعات مبنی بر اینکه چه آلرژی‌هایی دارند و یا چه بیماری‌های زمینه‌ای داشته‌اند را به آن پرستار یا فارماسیست (داروساز) که واکسیناسیون را انجام می‌دهد، ارائه دهند.
دکتر مشعوف: وقتی افراد برای تزریق واکسن مراجعه می‌کنند از آن‌ها می‌پرسند که چه بیماری‌هایی داشته یا چه داروهایی مصرف می‌کنید؟ چه زمانی این داروها را مصرف کرده‌اید؟ تمام این‌ها را با دقت می‌پرسند که اگر زمانی تضادی بین واکسن و هرکدام از این موارد باشد، تذکر می‌دهند یا واکسن را تزریق نمی‌کنند و می‌گویند بروید و دو هفته دیگر بیاید. اگر سرماخورده‌اید، بروید دو هفته دیگر بیاید. بنابراین همان‌طور که آقای احسآن‌هم فرمودند واکسن برای شمایی که این بیماری‌ها را دارید، مشکلی ندارد ولی کووید می‌تواند به شما صدمه بزند. شما می‌گویید یک‌بار کووید را گرفته‌اید برای افرادی که یک‌بار کووید گرفته‌اند یک دوز واکسن توصیه میشود. یعنی حتی به شما فقط یک دوز از واکسن فایزر یا مدرنا یا آسترازنکا که دو دوز دارند،خواهند زد برای اینکه می‌گویند ابتلا به بیماری معادل دوز اولتان است. این دوزی که می‌زنند مثل دوز دوم واکسن است که مانند یادآوری برای سیستم ایمنی شماست برای اینکه حافظه ایمنی شما فعال شود ولی واکسن به‌هیچ‌عنوان برای شما ضرر ندارد.
احسان از شنوندگان: ببخشید وسط صحبت شما یک نکته را برای دوستان یادآور شوم، برای دوستانی که سن بالای ۵۵ سال دارند و بخواهند واکسن‌های دیگر مانند واکسن پونومونی یا نزدیک فصل فلو شات می‌شویم، افرادی که می‌خواهند فلو شات بزنند، باید کمی فاصله لحاظ کنند. ولی اگر قصد زدن هر واکسن دیگری که دارند توصیه این است که چون شرایط اضطراری است و ممکن است واکسن کووید را زودتر بزنند اگر ضرورت ندارد از تزریق واکسن موردنظرشان فعلاً صرف‌نظر کرده تا واکسن کووید را زودتر بزنند.
یزدان پناه: درود بر شما. خانم صدوقی سؤال دیگری ندارید.
خانم صدوقی خیلی ممنون از راهنمایی‌تان متشکرم.
یزدان پناه: برای اینکه فرصت زیاد نداریم و فقط یک سؤال در خدمت خانم دکتر هستیم، به کسانی که سؤال دارند می‌رسیم. دکتر موضوع بعدی که ما می‌خواهیم راجع به آن صحبت کنیم موضوع بیماری‌های مزمن است که گفتند افرادی که بیماری مزمن دارند، می‌توانند با مراجعه به پزشک خودشان واکسن بزنند یعنی مهم نیست ثبت‌نام کنند ولی بیماری مزمن چیست؟ چه بیماری مزمن محسوب میشود؟ الآن یک سردرگمی ایجادشده است. امکان دارد من خودم یک بیماری داشته باشم که احساس کنم مزمن است مثلاً تیروئید یا هر بیماری دیگری.
دکتر مشعوف: سؤال شما کاملاً به‌جاست چون توضیحات خیلی ناروشن هستند و به دنبال سوا لاتی که روزنامه‌نگاران از مسئولان پرسیدند، توضیحات بیشتری داده شد و مشخص شد کدام بیماری‌ها مدنظر است. شما اگر مرض قند داشته باشید مزمن است، اگر بیماری قلبی داشته باشید و دارو مصرف می‌کنید، بیماری مزمن است. اگر فشارخون یا تیروئید داشته باشید و دارو مصرف می‌کنید شامل این قانون خواهید شد. بیماری مزمن زیاد است اما منظور آن‌ها از بیماری مزمن درواقع بیماری‌هایی است که در حال حاضر در بیمارستان‌ها یا مطب پیگیری مداوم دارد یعنی شما الآن مدارای فعالانه با آن بیماری می‌کنید که هنوز خوب نشده است. از مواردی که باعث تعجب من شد، بیماری‌های سرطانی بود یعنی افرادی که الآن برای درمان سرطان دارو مصرف می‌کنند و تحت شیمی‌درمانی هستند در این دسته قرار می‌گیرند یا افرادی که بیماری‌های مزمن شدید دارند نیز در این گروه هستند و می‌گویند که وقتی این افراد برای پیگیری بیماری‌شان، برای مداوا به بیمارستان می‌روند هم‌زمان واکسن را در آنجا به آن‌ها تزریق خواهند کرد مگر اینکه برای آن‌ها ضرر داشته باشد که در آن زمان تیم پزشکی موقع برای این بیماران توضیح می‌دهند. با توجه به داروهایی که مصرف می‌کنند اگر ضرری و تداخل نداشته باشد، همان زمان به آن‌ها واکسن تزریق میشود.
یزدان پناه: درست است. در حال حاضر افراد زیادی هستند که این سؤال را دارند. من فکر می‌کنم اگر سوژه‌هایمان را محدود کرده و به سؤالات دوستانمان پاسخ دهیم بهتر باشد. الآن آقای بابک بهزادی را روی خط دارم. آقای بابک اگر صدای مرا می‌شنوید در خدمتتان هستم.
بابک بهزادی از شنوندگان: سلام از محبتتان و اطلاعات مفیدی که لطف کردید و در اختیار ما قرار داده‌اید خیلی خیلی ممنون هستم. اتفاقاً سؤال من در همین خصوص است در بیمارانی که pre-medical condition هایی دارند که آن‌ها را خارج از دسته‌بندی‌های سنی، در اولویت قرار می‌دهد مثلاً زیر ۵۵ سال هستند و کاندیدشان می‌کند مثلاً اگر ما مواردی مثل سرطان را در نظر بگیریم، سرطانی باشد که درمانش به ثبات رسیده باشد، و شیمی‌درمانی نخواهد و مثلاً فقط نیاز به فالوآپ‌های شش‌ماهه یا یک‌ساله باشد، با این اصطلاح در اولویت قرار می‌گیرد یا خیر؟ دوم اینکه افرادی که در اینجا ویزیتور هستند پی آر نیستند پرونده پزشکی ندارند و این شرایط که عرض کردم را دارند چگونه می‌توانند ثابت کنند؟ اینکه pre-medical condition داشته و به‌تبع آن واکسن را دریافت کنند.
دکتر مشعوف: این هم سؤال بسیار خوبی است. این شرایط شامل حال آن‌ها نمی‌شود برای اینکه اگر کسی شیمی‌درمانی‌اش تمام‌شده باشد جزء این دسته از بیماری‌های مزمن حاد که در حال درمان هستند حساب نمی‌شود. این فرد خوشبختانه از این مرحله عبور کرده و فقط نیاز به پیگیری پزشک دارد برای اینکه مطمئن شود که همه‌چیز مناسب است و وی باید منتظر دسته‌بندی سنی باشد تا بتواند واکسن را بزند.
حالا این فرد پی آر یا که سیتیزن یا توریست یا دانشجو باشد، هیچ فرقی ندارد در مورد کووید چه برای تست چه برای درمان و چه برای واکسن هزینه‌ها برای همه حتی برای مسافران مجانی و رایگان است برای اینکه کل جامعه را ازنظر بهداشت عمومی درگیر می‌کند یعنی اگر یک فرد بیمار باشد کل جامعه درخطر خواهد بود. به همین دلیل همه افراد را به‌طور مجانی درمان می‌کنند تا مطمئن شوند که کسی به خاطر نداشتن امکانات مالی به شیوع این بیماری دامن نمی‌زند. بنابراین برای واکسن هم همین مورد است منتها اگر در اینجا کسی توریست است و سرطان دارد اما اینجا پرونده درمانی فعال نداشته یا در مرحله‌ای است که درمانش را رد کرده و فقط باید با پزشک پیگیری کند بنابراین در این دسته‌ها قرار نمی‌گیرد.
یزدان پناه: درست است فکر می‌کنم خانم عباسی سؤال یا نظری دارند. خانم عباسی شما روی خط هستید، بفرمایید.
خانم عباسی از شنوندگان: سؤال من این است که با توجه به اطلاعاتی که از اخبار و از خانم دکتر مشعوف گرفته‌ایم، توده چربی بدن اگر کسی به این بیماری مبتلا شود در خطرناک بودن کووید تأثیر دارد؟ می‌خواستم ببینم که معضل چاقی جزء بیماری‌های خطرناک حساب نمی‌شود و هیچ اولویتی در کبک ندارد؟
دکتر مشعوف: معضل چاقی همان‌طور که شما فرمودید جزء مسائلی است که پیچیدگی‌های کووید و خطر ناشی از این بیماری را زیاد می‌کند منتها در حال حاضر چاقی به‌عنوان اولویت برای واکسن حساب نمی‌شود.
یزدان پناه: خانم فانی سؤال شما را می‌شنویم.
خانم فانی از شنوندگان: سؤال من این است که اوایلی که بیماری کووید ۱۹ وارد کانادا شده بود من یک سری علائم شدید داشتم شبیه کرونا و با توجه به اینکه فقط در آن زمان یکی دو مورد از این بیماران شناسایی‌شده بودند، من شک کرده و خود را به مدت یکی دو هفته در خانه نگه داشتم و از خودم مراقبت کردم. علائم من شبیه سرماخوردگی خیلی شدید بود و با توجه به اینکه من هرساله حساسیت‌های شدید فصلی دارم این احتمال را هم دادم که ممکن است همان حساسیت‌های فصلی باشد. آیا تستی وجود دارد که من بدهم تا متوجه شوم که این بیماری را گرفته و درمان شده‌ام یا پیش‌فرض را بر این بگذارم که کرونا نگرفتم و باید دو دوز واکسن دریافت کنم.
دکتر مشعوف: برای اینکه شما بفهمید قبلاً کووید گرفته‌اید یا نه تست وجود دارد به آن تست سرولوژی می‌گویند که از خون شما نمونه برمی‌داشته و نگاه می‌کنند ببینند آیا در خون شما آنتی‌کورهای کووید وجود دارد یا نه. منتها این تست رایج نیست و به‌ندرت پیش می‌آید که انجام شود مگر اینکه در پروژه‌های پژوهشی گرفته شود. بنابراین شما باید فرض را بر این بگذارید که این بیماری را نگرفته‌اید.
یزدان پناه: من اکانتی به اسم MOG دارم اگر سخنان ما را می‌شنوید، سؤال شما را خواهیم شنید.
خانم MOG از شنوندگان: سلام خسته نباشید. من دو سؤال داشتم. آیا نوبت دوم واکسن آسترازنکا بافاصله سه هفته زده میشود یا این واکسن نیز همانند سایر واکسن‌ها بافاصله ۴ ماه زده میشود؟
دکتر مشعوف: می‌گویند که زدن دوز دوم واکسن آسترازنکا را می‌توان چهار ماه فاصله داد بنابراین چون ارجحیت دولت کبک این است که هر چه سریع‌تر دوز اول تعداد بیشتری از افراد راه بزند بنابراین دوز دوم واکسن آسترازنکا نیز برای ۴ ماه بعد زده میشود. واکسن‌های دیگر مانند فایزر و مدرنا نیز این‌گونه است.
خانم MOG از شنوندگان: آیا کسی که واکسن می‌زند می‌تواند ناقل باشد؟ چراکه می‌گوییم یک ویروس وارد بدن این فرد شده است. آیا در خانه‌ای که یک نفر واکسن زده، آن شخص می‌تواند ناقل بیماری باشد؟
دکتر مشعوف: سؤالتان بسیار به‌جاست به خاطر اینکه خیلی‌ها این مسئله برایشان پیش می‌آید و فکر می‌کنند که به خاطر زدن واکسن می‌توانند ناقل بیماری باشند. به خاطر زدن واکسن شما ناقل بیماری نیستید به یک دلیل خیلی ساده چراکه در آن واکسن ویروس وجود ندارد بنابراین به خاطر واکسن نیست که شما می‌توانید ناقل باشید اما این واکسن از شدت پیدا کردن بیماری در شما جلوگیری می‌کند از به مشکل برخوردن و از مرگ‌ومیر ناشی از کووید جلوگیری می‌کند بنابراین از آلوده شدن به این بیماری جلوگیری نمی‌کند. شما می‌توانید بیماری را بگیرید یعنی علیرغم اینکه واکسن زده‌اید به بیماری مبتلا می‌شوید اما معمولاً به‌صورت خیلی سبک آن را می‌گیرید و در اکثر مواقع می‌تواند اصلاً نشانی نداشته باشد منتها دلیل بر این نمی‌شود که شما آن را منتقل نکنید پس تنها درصورتی‌که شما بیمار شده باشید بعد از واکسن می‌توانید آن را منتقل کنید اما مسلماً میزان ویروسی که می‌توانید منتقل کنید کمتر از میزان انتقالی است که یک بیمار عادی منتقل می‌کند. به خاطر اینکه میزان ویروس در بدن شما کمتر خواهد بود. یک نمونه در یک مرکز سالمندان در اوتوه نزدیک اتاوا را برایتان می‌گویم که ۹۶ درصد سالمندان آن مرکز و ۴۴ درصد از پرسنلی که در آنجا کار می‌کردند واکسن زده بودند، علیرغم اینکه ۹۶ درصد از سالمندان این مرکز واکسن زدند این بیماری وارد این مرکز شد. اینکه چگونه این بیماری را کشف کردند، باید گفت آن‌ها در اثر یک اتفاق تصمیم گرفتند تا از همه افراد این مرکز تست بگیرند اما مشخص شد که ۲۴ نفر از این افراد مسن که قبلاً واکسن زده بودند تستشان مثبت شده یعنی کووید۱۹ گرفتند.
اما هیچ‌کدام یک از این ۲۴ نفر نه نشانه‌ای داشتند و نه مجبور شدند در بیمارستان بستری شوند. درنهایت نه مورد فوتی در این مرکز ثبت شد درصورتی‌که اگر واکسن نزده بودند نیمی از این افراد سر از بیمارستان درآورده و بستری می‌شدند بنابراین علیرغم زدن واکسن، شما می‌توانید کووید را خیلی خفیف‌تر بگیرید و منتقل کنید.
یزدان پناه: دو نفر روی خط داریم آقای پارسا خیلی خلاصه لطفاً بفرمایید.
آقای پارسا از شنوندگان: درود بر همه دوستان من در سوئیس زندگی می‌کنم قبلاً کانادا بودم و دوستان زیادی در آنجا دارم. خواستم تجربه‌ای را که شاید برای دوستآن‌هم مفید باشد بگویم. در اروپا ۱۸ کشور این واکسن را متوقف کردند اما تجربه‌ای که از واکسن مدرنا است حتی همسایه خود من که مشکل تنفسی و آسم داشت واکسن مدرنا را زد و الآن حدود ۱۰ روز است که نشانه‌ای از این مشکل ندارد و کمتر از چند روز دیگر نوبت دوز دوم فرامی‌رسد.
یزدان پناه: من راجع به تعداد کشورهایی که واکسن استرازنکا را متوقف کردند یعنی ۱۸ کشور شک دارم خانم دکتر شما اطلاعات دقیق‌تری دارید؟
دکتر مشعوف: نه من اطلاعات دقیق‌تر ندارم، می‌دانم که در اروپا نروژ و دانمارک این واکسن را معلق کردند و بقیه کشورها رنج خاصی از سنین افراد را تعیین کرده و گفته‌اند که به این افراد واکسن می‌زنیم. حالا بعضی ۳۰ ساله، بعضی‌ها ۵۵ ساله و بعضی‌ها ۶۰ و بعضی‌ها ۶۵ ساله‌ها را به‌عنوان رنج سنی تعیین کردند.
یزدان پناه: موضوعی که می‌خواهیم اشاره‌کنیم این است که ما می‌دانیم از چند ماه پیش درواقع اعلام کردند در منطقه کوت‌سن‌لوک بعضی از مدارس به‌صورت آزمایشی اگر اشتباه نکنم والدین را واکسینه کردند. شایعاتی در شبکه‌های اجتماعی فارسی‌زبان مونترال پخش‌شده است که آن را دلیل نفوذ جامعه یهودی می‌دانند به خاطر اینکه در این منطقه یهودی‌های بسیاری زندگی می‌کنند. می‌خواستم بدانم که آیا یک چنین موضوعی در جامعه پزشکی وجود دارد یا شنیده‌شده است یا دلیل دیگری پشت این تصمیم بوده است.
دکتر مشعوف: شما درست می‌فرمایید نه‌فقط در کوت‌سن‌لوک بلکه دو منطقه مونترال یکی کوت‌سن‌لوک و دیگر نزدیک متروی پلموندو است. واحد بهداشت عمومی مونترال تصمیم گرفت که مدارس آنجا را واکسن بزند به خاطر اینکه مدارس در اولویت قرار ندارند اما به نظر من مدارس باید در اولویت واکسیناسیون باشند به خاطر اینکه عمده پخش ویروس از مدارس و مهدکودک‌ها صورت می‌گیرد. به دلیل اینکه در این دو منطقه سویه‌های جدید زیاد بوده آن‌ها گفتند مدارس را در این مناطق واکسینه کنیم در این مدارس تمام کارمندان و اگر اشتباه نکنم بچه‌ها و پدر و مادر بچه‌ها واکسینه شدند.
چرا تصمیم گرفته شد که در مدارس این کار را انجام دهند؟ دلیل اقدام فوق به خاطر این است که ویروسی که الآن در مونترال جریان است مانند ویروس موج اول نیست بلکه در موج اول بچه‌ها ناقل نبودند اما در این موج بچه‌ها شدیداً ناقل هستند بنابراین هر بچه‌ای که ویروس را از مدرسه به خانه منتقل کند تقریباهمه پدر مادرها و خواهر و برادرهای خود را مبتلا خواهد کرد. برای همین گفتند که امتحان کنیم آیا با واکسینه کردن می‌توان از مدارس محافظت کرد. آیا با واکسینه کردن هرچه سریع‌تر بچه‌ها و همه پرسنل این حفاظت را به دست آورند یا نه؟ یکی از این مناطق یهود نشین بوده اما منطقه دیگر یهودی‌نشین نیست اما در هردوی این مناطق خانه‌های پرجمعیت زیاد است. وقتی در خانه‌های پرجمعیت یک نفر ویروس را بگیرد تعداد افرادی را که آلوده می‌کند، بیشتر است بنابراین به این دلیل است که این دو منطقه را مدنظر قرار دادند.
اتفاقاً چنین سؤالی برای من نیز ایجادشده بود و با یکی از پزشکان بهداشت عمومی مونترال صحبت می‌کردم می‌گفت اگر شما بروید با پدر و مادرهای یهودی‌نشین آن منطقه صحبت کنید می‌فهمید که آن‌ها اعتراض داشتند که چرا ما را خوکچه‌هندی فرض کرده‌اید و خواستید این واکسن را روی ما امتحان کنید. بنابراین همیشه سطحی از اعتراضات در همه‌جا دیده میشود.
یزدان پناه: بله در میان شنوندگان، پوریا ناظمی روزنامه‌نگار از اتاوا دارند به صحبت‌های ما گوش می‌دهند. اتفاقاً من با آقای ناظمی امروز ظهر صحبت می‌کردم که گویا همین سویه‌های جدید در ایران غوغایی به پا کردند و تقریباً تمام نقشه ایران را قرمز کردند. اگر آقای ناظمی همچنان شنونده ما هستند بدمان نمی‌آید که با توجه به اینکه اطلاعاتشان دست‌اول بود، در این رابطه توضیحی به ما بدهند. آقای ناظمی صدای من را می‌شنوید؟
آقای ناظمی از شنوندگان: سلام من ترجیح می‌دهم که بیشتر از صحبت‌های شما و خانم دکتر استفاده کنم خیلی وقتتان را نگیرم. متاسفانه این سویه‌های جدید که موج جدید را در اینجا ایجاد کرده، در ایرآن‌هم وجود دارد. تفاوتی که دیده میشود در واکسیناسیونی است که در اینجا وجود دارد اما در ایران با مشکل مواجه است. ازآن‌جهت که کادر درمان نیز خسته است، اثرات آن را می‌توانیم در تلفات ببینیم. متاسفانه شیب افراد بستری و فوتی‌ها رو به افزایش است. بر مبنای آماری که وجود دارد آزمایش‌هایی که انجام‌شده نشان می‌دهد که در ایران نیز مانند کشورهای دیگر، سویه‌های جدید است که نقش‌آفرین این موج جدید است.
یزدان پناه: در حال حاضر در ایران کدام سویه غالب محسوب میشود؟ از این نظر نیز اطلاعاتی وجود دارد؟
آقای ناظمی از شنوندگان: بر اساس اطلاعات موجود، به نظر می‌رسد در ایران سویه‌ای که به سویه انگلیسی معروف است یعنی سویه B-117 شیوع داشته و البته گزارش‌هایی از سویه آفریقای جنوبی هم به گوش می‌رسد اما چون تعداد کمتری از نقشه‌برداری ژنتیکی ویروس و سویه‌های آن داریم و درواقع این تعداد در گزارش‌هایی که از ایران می‌رسد کمتر اتفاق می‌افتد، مطمئنیم که این‌گونه نیست آنچه بیشتر در حال حاضر اتفاق می‌افتد بر مبنای مشاهده تعداد بستری و تعداد فوتی‌ها است که باعث میشود که ما حدس بزنیم و منتظر هستیم که دیتاهای بیشتری از آزمایش‌های ژن‌شناسی یا سویه‌شناسی ویروس برسد تا با اطمینان بیشتری صحبت کنیم. اگر در دو هفته پیش ایران روزانه نه هزار نفر مبتلا داشت، الآن روزانه ۱۷ هزار نفر مبتلا می‌شوند یعنی افزایش این ویروس ناگهانی است. همانند آتشی است که روی هیزم خشک افتاده و به‌شدت پخش میشود.
یزدان پناه: بله منظور شما هم این سویه‌های جدید است و ما دیدیم که چه بلایی سر استان انتاریو آورد و باعث شد تا دوباره این استان قرنطینه و دستور «در خانه بمانید» داده شد.
حال خانم دکتر همین‌طور که در مورد سویه‌ها صحبت می‌کنیم و شما هم اول فرمایشاتتان فرمودید که این سویه‌های جدید هستند که وحشی‌تر شده‌اند. می‌توانید توضیح دهید که چگونه یک ویروس از خودش یک نمونه خشن‌تر به وجود می‌آورد؟ چه اتفاقی افتاده است؟ چرا این سویه‌ها ما را بیشتر درگیر می‌کند؟
دکتر مشعوف: این بسیار نرمال است که ویروس‌ها مرتب تغییر کنند یعنی بار ژنتیکی‌شان تغییر کند. موضوع فوق به خاطر این است که ویروس چیزی است که سریع رشد می‌کند تولیدمثلش خیلی بالاست و هر چیزی که تولیدمثلش خیلی بالا یا خیلی سریع باشد بنابراین احتمال اشتباهش هم بیشتر است. شما اگر یک دستگاه فتوکپی داشته باشید و یکی، یکی کاغذها را کپی بگیرید احتمال اینکه آن فتوکپی درست در بیاید بیشتر از آن است که بخواهید ۱۰۰ عدد، ۱۰۰ عدد کپی بگیرید. ممکن است گاهی به‌طور اشتباه دو ورق رد شود یا اشتباه بیشتری صورت گیرد بنابراین این خیلی طبیعی است که در تکثیر ویروس‌ها نیز اشتباه صورت بگیرد. اشتباه این سویه‌های جدید که به وجود می‌آید ممکن است برای ما سخت‌تر یا بهتر باشند این مسئله خیلی تصادفی است. ویروس می‌تواند یک تغییر ژنتیکی پیدا کند که نتواند خود را بازتولید کند این مسئله خیلی به نفع ما است و به ضرر بقای ویروس ولی درعین‌حال می‌تواند تغییری داشته باشد که به کمک آن خود را بیشتر تکثیر کند و می‌تواند تغییری داشته باشد که ما را بهتر مریض کند و به ضرر ما باشد این اتفاقات خیلی رایج است. حتی می‌تواند تغییراتی صورت گیرد که در برابر دارو یا واکسن مقاومت ایجاد کند. این‌ها هیچ‌کدام تحت کنترل بشر نیست. ما باید سعی کنیم با این تغییرات کنار بیاییم.
یزدان پناه: بنابراین این‌گونه نیست که ویروس هوشمندانه خود را به یک ورژن جدید تبدیل کند؟
دکتر مشعوف: نه. تغییر می‌کند اما این‌گونه نیست که هوشمندانه باشد. در مورد این تغییرات جدید به نفع ویروس بوده است. این تغییری که صورت گرفته روی آنتن‌های ویروس ایجادشده که باعث میشود آنهایی که به سلول‌های بدن ما می‌چسبیدند الآن بهتر بچسبند بنابراین وقتی به این سلول‌های بدن ما یعنی سلول‌های IC2 ی ما که در دستگاه‌های تنفسی زیاد است، می‌چسبیدند، نسبت به سابق بیشتر متصل می‌شوند. برای درک بهتر شما مثالی می‌زنم: اگر سابقاً صد ویروس وارد بینی من می‌شد تا آلوده شوم الآن از طریق چهارده ویروس آلوده می‌شوم چراکه به‌طورمعمول هر ویروسی که وارد بدن ما میشود، ما را آلوده نمی‌کند یک تعداد حدنصابی از ویروس را می‌خواهد تا ما را مریض کند. بنابراین این‌گونه آدم‌ها سریع‌تر مریض می‌شوند چون این ویروس‌ها راحت‌تر به سلول‌های دستگاه تنفسی می‌چسبند و راحت‌تر می‌تواند خود را منتقل کند.
یزدان پناه: وقت ما تمام است اما چند شنونده وجود داشته که سوا لاتی دارند . دکتر، اگر شما اجازه می‌فرمایید سؤالات خود را مطرح کرده و ما بیشتر در خدمت شما باشیم.
دکتر مشعوف: بله بفرمایند.
آقا یا خانمی با اسم MY بفرمایید سؤالتان را مطرح کنید. صدای شما را می‌شنویم.
آقای MY از شنوندگان: سلام وقتتان به خیر. من سؤالی راجع به ماسک‌ها و کیت‌های تست داشتم. فیلمی در اینستاگرام در شبکه‌های اجتماعی دیده شد که فکر می‌کنم برای جامدادی یا مداد هم گذاشتم. از دوستان تقاضا کردم کسی که به میکروسکوپ دسترسی دارد این مسئله را تست و نتیجه را به بقیه اعلام کند. فیلمی بود که نشان می‌داد در ماسک‌ها و کیت‌های تست، انگلی وجود دارد که شبیه نخ سیاه در حرکت است. آیا کسی این مسئله را چک کرده است یا خانم دکتر مشعوف چیزی راجع به این مسئله شنیده‌اند؟ البته ماسک‌هایی را که کربن داشته و مشکل‌ساز بودند از مدارس جمع کردند ولی راجع به این مسئله کسی اطلاعاتی دارد؟
دکتر مشعوف: متاسفانه من راجع به این مسئله اطلاعاتی ندارم.
یزدان پناه: فکر می‌کنم دو روز گذشته با آقای پوریا ناظمی، در مورد سوژه خبرهای جعلی صحبت کردیم و اینکه خبرسازان جعلی مخصوصاً در این دوران کرونا که همه ما نگران بوده و دنبال جواب پرسش‌های بی‌پایان خود هستیم، بیکار ننشستند و خیلی محتواهای این‌چنینی را تولید می‌کنند. من به‌عنوان یک روزنامه‌نگار تا به حال چیزی راجع به این مسئله نشنیده‌ام یعنی چیزی که راجع به این مسئله صحبت شود ندیده‌ام بنابراین می‌توانم با اطمینان به شما بگویم که احتمالاً این خبر درست نیست. اگر موضوع دیگری بود می‌توانیم بعداً در موردش صحبت کنیم.
خانم آیدا عباسی اگر صدای ما را می‌شنوید، سؤال شما را گوش خواهیم داد.
آیدا عباسی از شنوندگان: ممنون از وقتتان. خانم دکتر شما فرمودید که سویه‌های جدید زیاد شده که وحشی‌تر هستند و این تغییر روی چنگال‌هایش تأثیر گذاشته است که تا جایی که من می‌فهمم همان پروتئین‌هایی است که به سلول‌ها متصل می‌شوند. می‌خواهم بدانم که تزریق سریع واکسن چطور می‌تواند روی پروتئینی تأثیر بگذارد که تغییر کرده آن‌هم وقتی واکسن‌هایی که مشخصاً الآن استفاده می‌شوند، واکسن‌هایی هستند که روی همین پروتئین‌ها تأثیر می‌گذارد یعنی واقعاً ما امیدوار باشیم که این واکسن‌ها ایمنی می‌دهند و آیا این واکسن‌ها نسبت به این نوع‌های وحشی‌تر ایمنی ایجاد می‌کنند یا خیر؟
دکتر مشعوف: سؤال خیلی خوبی است به خاطر اینکه این نگرانی وجود دارد، همه متخصصین می‌گویند که ما اگر هر چه سریع‌تر مقاوم شویم یعنی بدن ما مقاوم و ایمن شود، این ویروس‌ها برای رشد بستری پیدا نمی‌کنند بنابراین جلوی تولیدمثل آن‌ها گرفته میشود و ما دیگر بستری برای تولید آن‌ها نمی‌شویم اما اینکه دقیقاً تأثیرش چقدر است هنوز نمی‌دانیم. برای اینکه همه این واکسن‌هایی که آزمایش‌شده‌اند غیر از آسترازنکا که در انگلیس و آفریقای جنوبی تست‌شده‌اند، بقیه در کشورهایی آزمایش شدند که این سویه‌ها در آن زمان نبودند بنابراین نمی‌دانیم که دقیقاً تا چه حد تأثیر دارند یا اینکه تأثیر آن چقدر بوده یا اینکه تأثیر کم داشته یا حتی بدون تأثیر هستند را هم هیچ‌کس نمی‌داند بنابراین برای همین می‌گویند که ریسک نکنیم و هرچه سریع‌تر اگر واکسینه شویم احتمال این وجود دارد که ما دیگر بستری برای تولید این ویروس نخواهیم بود و می‌توانیم بر آن غالب شویم. درواقع آماری وجود ندارد که ببینم چه تأثیر عینی وجود دارد البته نه اینکه آماری وجود نداشته باشد. اگر ما به آمار انگلیس را نگاه کنیم، نشان می‌دهد که الآن ۴۰ درصد مردم واکسن زده‌اند که باعث شده ابتلا به کووید در این کشور خیلی کم شده است.
یزدان پناه: درواقع اگر واکسن زودتر آمده بود و ما زودتر آن را زده بودیم، دیگر این چرخش ویروس در بدن‌ها نبود که بتواند نسخه به قول شما اشتباهی از خودش تولید کند و ویروس انگلیسی یا ویروس آفریقای جنوبی یا نوع برزیلی که همه‌جا غوغا به پا کرده، ایجاد شود.
دکتر مشعوف: در حال حاضر نوع برزیلی به سمت ما می‌آید بنابراین واقعاً باید مراقب بود. اگر به آمار آفریقای جنوبی هم نگاه کنیم می‌بینیم که آمار ابتلا به کوویدشان در حال حاضر خیلی پایین است بنابراین امید است که این واکسن‌ها حتی علیه این سویه‌های جدید هم تأثیری حتی کم داشته باشند بنابراین استفاده از آن بهتر است.
یزدان پناه: آیا در آفریقای جنوبی هم همین واکسن آسترازنکا تزریق‌شده است؟
دکتر مشعوف: این واکسن در آنجا امتحان شده است. در همان ابتدا، از ۴۰ هزار نفری که این واکسن را روی آن‌ها تست کردند بخشی از آن‌ها در انگلیس و بخشی از آن‌ها در آفریقای جنوبی بوده‌اند به خاطر اینکه زمانی که می‌خواستند این واکسن را آزمایش کنند تعداد بیماری در انگلیس پایین آمده بود. واکسن باید جایی تست شود که تعداد مبتلایان آن زیاد باشد. وقتی کوبا واکسنش را تولید کرد و به فاز سه آزمایش بالینی رسید، متوجه شدند که موارد کووید در کوبا رواج ندارد بنابراین آن را در ایران تست کردند.
یزدان پناه: وقتی این سؤالات مطرح میشود که آیا من این واکسن را بزنم؟ آیا این واکسن ایمن هست یا نه؟ جان من درخطر است یا نه ؟ من یک‌وقت‌هایی به آن آدم‌های شجاعی فکر می‌کنم که بدون هیچ داده علمی واکسن را تست کردند در خط مقدم بدون اینکه بدانند چه بلایی قرار است سرشان بیاید مورد آزمایش قرار گرفتند. حداقل ما می‌دانیم که این واکسن آسترازنکا مثلاً ۴۰ هزار بار در مرحله اول روی ۴۰ هزار نفر تست‌شده است یا مثلاً در مرحله دوم روی ۱۰۰ هزار نفر تست‌شده است. به نظر من باید به آن آدم‌ها جایزه داد. این روال پیدا کردن داوطلب‌ها چگونه است؟
دکتر مشعوف: خیلی جالب است. ما در کلینیکمان موارد تست دارو زیاد داریم برای اینکه من درزمینهٔ ایدز کار می‌کنم. ازآن‌جهت که داروهای جدید مرتب به بازار می‌آیند قبل از اینکه در بازار فروخته شوند می‌بایست روی افراد تست شوند. مراحل تست دارو را از اول تا به امروز شنیده‌ایم. مراحل مختلفی دارد که مراحل تست واکسن نیز همانند آن است. معمولاً سخت است که افراد را قانع کنیم تا یک دارو را که روی آن‌ها جواب داده، کنار گذاشته و بیایید یک داروی جدید را تست کنند. همه آماده و حاضر نیستند که این کار را انجام دهند. منتها وقتی وارد فاز تحقیقات دارویی می‌شوید از شما خیلی مراقبت می‌کنند. مرتب هر دو هفته یک‌بار پیگیر سلامتی شما هستند و شما را کنترل می‌کنند تا دارو هیچ عوارض ثانویه نداشته باشد و مشکلی پیش نیاید یعنی شما به‌طور شدید تحت پوشش سیستم درمانی قرار دارید.
در مورد واکسن همین مسئله صورت گرفته است. ازآنجاکه خیلی عجله بود تا این واکسن‌ها تولید شوند بنابراین یکی از واکسن‌ها در کبک تست شد و قرار بود آن را در دانشگاه مک‌گیل انجام دهند. قبل از اینکه این واکسن به مرحله فاز تست برسد، دانشگاه مک‌گیل تبلیغ کرد که اگر چنین شرایطی دارید بیایید اسم خود را بدهید. ما شما را تست کنیم و می‌گوییم که واجد شرایط برای اینکه واکسن رویتان آزمایش شود، هستید یا خیر. من اسم خودم را دادم چراکه فکر کردم اگر بخواهم سهمی در مبارزه با کووید داشته باشم این می‌تواند یکی از کارها باشد. برای مرحله تست، تماس گرفتند و گفتند که بیایید می‌خواهیم واکسن‌ها را تست کنیم. به من خبر دادند شما بیایید آزمایش خون دهید و یک سری کارها را انجام دهید. دو روز بعد از روزی که من این ایمیل را دریافت کردم، تماس گرفتم تا برای تست آزمایش خون وقت بگیرم به من گفتند که مراجعه‌کننده زیاد بود و دیگر به شما نیازی نداریم یعنی برای کووید خیلی بیشتر از حالت معمول افراد بسیج شدند تا بتوانند در این کار مشترک، سهمی داشته باشند.
یزدان پناه: درود بر شما و تمام آن آدم‌هایی که جانشان را کف دستشان گذاشتند چون الآن می‌دانیم که این واکسن صدها هزار بار تست‌شده است. در مورد آسترازنکا که میلیون‌ها نسخه از آن تزریق‌شده است ولی باز هم نگران هستیم. من برای آنهایی که داوطلب شدند کلاه از سر برمی‌دارم.
یک شنونده دیگر داریم که سؤالی دارند. اگر اجازه دهید به‌عنوان آخرین پرسش، ما در خدمت آقای علی آذر خواهیم بود. اگر صدای مرا می‌شنوید به سؤال شما گوش می‌دهیم.
آقای علی آذر از شنوندگان: سلام خدمت همگی. سؤالی از خانم دکتر داشتم. در مورد خبر ناگواری که امروز شنیدیم، اینکه یک دخترخانم ۱۶ ساله در بیمارستان مونترال به دلیل کرونا فوت کردند. این خبر باعث نگرانی همه پدر و مادرهایی که بچه دبیرستانی دارند، شد. درست است که آن‌ها از هفته دیگر یک روز در میان به مدرسه می‌روند اما می‌دانیم که آن‌ها به شستن دست و ماسک زدن توجه نمی‌کنند. با توجه به اطلاعاتی که الآن داریم و آمار و تجربیاتی که از این بیش از یک سال کووید به دست آورده‌ایم، آیا فکر می‌کنید که این مرگ‌ومیرها درواقع علت خواصی دارند؟ آیا یک بک‌گراند خاص داشته‌اند؟ یا یک بیماری خاص باعث آن بوده است؟ یا مثلاً ممکن است مشکلی پیش بیاید که هر نوجوانی دچار چنین مرگ شود؟
دکتر مشعوف: من متأسفم از اینکه شما این خبر را الآن دادید. من نشنیده بودم که یک نوجوان در اثر کرونا فوت کرده است. تقریباً برای جوانان خیلی کم پیش‌آمده بود که دچار مرگ ناشی از کرونا شوند منتها داستان این فرد را هم نمی‌دانم. حدس می‌زنم که بیماری زمینه‌ای داشته است که باعث شده تا مشکل‌ساز شود. چون هیچ اطلاعاتی در مورد این فرد ندارم، نمی‌توانم درست اظهار نظر کنم. نگرانی شما و نگرانی تمام افرادی که بچه‌مدرسه‌ای دارند را درک می‌کنم. اگر در موج اول چنین نگرانی وجود داشت می‌گفتم که نگران نباشید اما در موج دوم و سوم که الآن در آن قرار داریم، خطر وجود دارد به خاطر اینکه این بیماری نوجوان‌ها را هم آلوده کرده و هم می‌تواند عوارض طولانی‌مدت داشته باشد. برای همین است که دولت می‌گوید که خیلی مراقب باشید.
به نظر من دولت روی مراقبت درست تکیه نمی‌کند وقتی ما می‌دانیم که این بیماری از طریق هوا منتقل میشود، شستن دست خیلی خوب است مثلاً شستن دستگیره درها خوب است که انجام می‌دهند اما این مسائل باعث شیوع عمده بیماری نیستند. عامل عمده شیوع این بیماری، هوا است بنابراین باید به هوای کلاس‌ها توجه شود. اینکه بچه‌ها به مدرسه بروند اشتباه و یک سیاست غلط است. در انتاریو گفته بودند که مدرسه اجباری نیست هر کس که می‌خواست می‌توانست از خانه آموزش ببیند. همه افراد این امکان را ندارند که یک اتاق ساکت، کامپیوتر و اینترنت داشته باشند تا بتوانند آموزش را در خانه دریافت کنند. آنهایی که این شرایط را دارند، می‌توانند در خانه درس بخوانند و آنهایی که این شرایط را ندارند باید به مدرسه بروند بنابراین اگر تعدادی از بچه‌ها مدرسه نروند تراکم در کلاس کمتر شده و خطر انتقال بیماری کمتر میشود منتها الآن با این سویه‌های جدید، همه در معرض خطر قرار دارند. به نظر من دولت می‌بایست مدارس را می‌بست. این کار را نکردند الآن می‌گویند که بچه‌ها یک روز در میان به مدرسه بروند. فایده‌ای ندارد وقتی همه بچه‌ها یک روز در میان به مدرسه می‌روند و همه‌شان باهم هستند. وقتی ۳۰ نفر به مدت ۶ ساعت در کلاس می‌نشینند اگر یکی از آن‌ها آلوده باشد در عرض این شش ساعت دیگران نیز آلوده می‌شوند مگر اینکه هیچ‌کس ماسک را از روی صورتش برندارد. در بعضی از کلاس‌ها به دانش‌آموزان اجازه داده میشود که ماسک را از روی صورت خود بردارند. در آن صورت همه در معرض خطر قرار دارند. شما، پدر و مادرها می‌توانید به مدرسه فشار آورید و از مدرسه بخواهید الآن که هوا مساعد شده است پنجره کلاس‌ها حتماً باز و هوا در جریان باشد و اگر کسی آلوده است ویروس را در کلاس متراکم نکند تا با جریان هوا به بیرون رانده شود. دانش آموزان برای غذا خوردن به بیرون از کلاس بروند و در سالن کافه‌تریا غذا نخورند. این مسائل را می‌توان در حد امکان اجرا کرد. البته در روزهای بارانی اجرای این مسئله امکان ندارد اما باید تا آنجا که می‌توانند این مسائل را رعایت کنند. اگر کسی در خانه مریض دارد، در این شرایط بچه به مدرسه نرود، بهتر است.
یزدان پناه: خانم دکتر من بارها گفتم که این سؤال آخر است اما چون مردم نگرانی دارند الآن که ما توانستیم شما را داشته باشیم، اجازه می‌دهید که سه سؤال آخر را نیز مطرح کنیم؟
دکتر مشعوف: اگر امکان دارد فقط به یک سؤال را جواب دهم چون باید ساعت هشت در یک جلسه باشم.
یزدان پناه: خانم فرح مدنی خیلی سریع سؤالتان را مطرح کنید تا بیش از این مزاحم خانم دکتر نشویم.
خانم فرح مدنی از شنوندگان: با عرض سلام می‌خواستم بپرسم که آیا واکسن آسترازنکا که هند ساخته و آنکه آکسفورد ساخته است باهم متفاوت هستند؟ چون می‌گویند که این تعداد تلفاتی که در اروپا داده شد، واکسن آسترازنکای آکسفورد را زده‌اند ولی این واکسن‌های آسترازکایی که کانادا از هند می‌گیرد تا به حال تلفاتی نداشته است. اگر می‌توانید در این مورد کمی توضیح دهید.
دکتر مشعوف: راستش در این مورد اطلاعی ندارم فقط تنها چیزی که در مورد واکسن آسترازنکا در اروپا خوانده‌ام، مشکل خاصی که وجود داشت این است که اگر یادتان باشد در ابتدا اعلام شد که این واکسن را به افراد بالای ۶۵ سال نمی‌زنند چون به‌اندازه کافی داده نداشته تا مطمئن باشند که برای افراد بالای ۶۵ سال واکسن مفید و مؤثری است و عوارض ثانویه کم خواهد داشت. چون در آن زمان در اروپا این اطلاعات کافی را نداشتند ظاهراً در آن زمان بسیاری از کادر درمانی واکسن آسترازنکا زدند یعنی افراد جوان‌تر و تعداد زنان بیشتری این واکسن را دریافت کردند بنابراین شاید دلیل اینکه در اروپا این واکسن به مشکل برخورد به دلیل این بود که آن را به نوع افرادی که یک بستر مناسب برای بروز عوارض واکسن استرازنکا داشتند، زده‌اند، البته شاید اما بیشتر از این اطلاعات ندارم.
یزدان پناه: خیلی متشکرم از وقتی‌که در اختیار ما قراردادید یک‌بار دیگر به دلیل زحماتی که در بخش درمانی کشیده‌اید و از تمام پزشکان و پرستاران ایرانی که در مونترال مشغول هستند و صدای ما را می‌شنوند و یا دوستانشان صدای ما را می‌شنوند از آن‌ها نیز تشکر می‌کنیم. امیدوار هستیم که به‌زودی این بلا رفع شود و بتوانیم همه دورهم جمع‌شویم و از رقص گروه سیمرغ و از همه برنامه‌هایی که در کامیونیتی گذاشته میشود، لذت ببریم.
دکتر مشعوف: خیلی ممنون از شما برای ترتیب دادن این برنامه و برای اطلاعاتی که داده میشود. کار بسیار مهم و مفیدی انجام می‌دهید. دست شما درد نکند.
نیروانا احسانی
