فرمهر امیردوست
در این مقاله مروری خواهیم داشت بر مفهوم «چرخه سال»، اوسترا و شباهت‌های آن با نوروز.
«چرخه سال» یا (Wheel of Year) یک دوره سالانه از جشن‌های فصلی است که پگان‌های امروزی برگزار می‌کنند و شامل هشت رویداد اصلی می‌شود: چهار رویداد طبیعی (اعتدال‌ها و انقلاب‌ها) و فواصل میانی آن‌ها. اسامی هر کدام از این جشنواره‌ها به نام سنت‌های مختلف پگانی اشاره دارد، اما در زبان عامه به این جشن‌ها «جشن ربع روز» و به فواصل میانی آن‌ها «جشن بین ربع روز» گفته می‌شود. زمان برگزاری این جشن‌ها نیز در سنت‌های مختلف پگانی ممکن است متفاوت باشد و حتی به نسبت گام‌ها یا فازهای ماه و خصوصیات جغرافیایی در نیمکره‌های جنوبی و شمالی تغییر کند.
در کل می‌توان گفت که جشنواره‌ها در آیین پگانی، به دلیل عدم وجود سازوکار همگنی که در ادیان متمرکز (مانند مسیحیت، اسلام، زرتشتی، …) دیده می‌شود به نسبت سکولارتر و بر پایه نظر جمعی کامیونیتی‌های کوچک‌تر محلی شکل می‌گیرد و مرجع کلی برای مشخص کردن زمان و مکان و چگونگی این جشنواره‌ها، به جز رجوع به اسطوره‌ها و داستان‌های فولکلور، وجود ندارد. جشنواره‌های پگان‌های امروزی نیز بر اساس فولکلورهای سنتی شکل گرفته و لزوما ارتباط مستقیمی میان این جشنواره‌ها با جشن‌های پگان‌های باستانی وجود ندارد. با این حال، ملاحظه «چرخه سال»، یا به عبارتی به جای آوردن جشن‌ها و مراسم مخصوص به آن‌ها، در میان پگان‌های باستانی و پگان‌های امروزی نقطه مشترکی است که علاقه‌مندان و باورمندان بسیاری را به خود جلب می‌کند.
بسیاری از این جشنواره‌ها برای اعضای کامیونیتی ایرانی بویژه آشنا هستند: مثلا ۲۱ دسامبر روز مخصوص جشن «انقلاب زمستانی»، یا Yule است که در فرهنگ ایرانی با شب چله یا یلدا برابر است. جشن بین ربع روز میان انقلاب زمستانی و اعتدال بهاری با نام «بریجیت» یا «کندل‌مس» شناخته می‌شود و جشنی متعلق به ایزد آتش است. این جشن در زمانی مشابه در ایران جشن سده برگزار می‌شود. از سوی دیگر نیز مراسمی مشابه با چهارشنبه‌سوری و آیین‌های آن را در ارمنستان شاهد هستیم که متعلق به ایزد آتش و جنگ «واهاگن» و یا بهرام به زبان فارسی است.
اوسترا سومین جشن از سری هشتگانه جشن‌های «چرخه سال» در آیین پگانی است. این جشن در بازه زمانی ۲۰ تا ۲۳ مارس برگزار می‌شود. در این زمان زمستان به سر آمده، نور روز طولانی‌تر شده، روز و شب درازای یکسانی دارند و به اعتدال بهاری رسیده‌ایم. بهار به زودی از راه می‌رسد. بنابراین، اوسترا جشنواره‌ای است که در آستانه زایش، تولد و باززایی برگزار می‌شود. رویش گیاهان از موتیف‌های اصلی این جشن است.
اوسترا همچنین به افتخار الهه طلوع، «ایستره» برگزار می‌شود که از ایزدان جرمانیک است. هر چند حضور این الهه در مکتوبات قرون وسطی تنها در یک منبع آنگلوساکسون دیده شده، نمونه‌های قدیمی‌تر این الهه را می‌توان در اسطوره‌های پیشاهندواروپایی به شکل haeusos بازسازی کرد. این الهه در آیین هندوایرانی نیز به صورت «دختر آسمان» دیده می‌شود. سنت‌های مربوط به «ایستره» مستقیما با تخم مرغ و خرگوش پیوند خورده‌اند، زیرا هر دو نماد باروری هستند و ایستره نیز الهه طلوع و بهار و زایش است. بسیاری از رسومی که در جشن اوسترا برگزار می‌شود هم به باروری و زایش مربوط هستند.
در زمانی که درخت‌ها جوانه می‌زدند و گیاهان به زندگی باز می‌گردند، پگان‌های امروزی وارد یک دوره روزه‌داری از غذاهای سنگین زمستانی می‌شوند و به رژیم غذایی سرشار از سبزیجات تازه و گیاهان معطر روی می‌آورند. غذاهای سنتی پگان‌ها در این دوره شامل سبزیجات، لبنیات، آجیل و خواروبار، و جوانه (مانند سیزه) است. کاشتن گیاه و سبزیجات در باغ و قدم زدن در طبیعت نیز از دیگر رسومی است که در این بازه انجام می‌شود.
اوسترا برای پگان‌های امروزی جشنی است برای بازگشت به طبیعت پس از پشت سر گذاشتن فصل سرما و انزوای زمستانی. پختن نان ویژه با ترکیبات تخم مرغ، گل‌های خوراکی و انواع توت و گیاهان معطر و نهایتا همراهی با خانواده، دوستان و آشنایان و دیگر اعضای کامیونیتی برای گذراندن یک روز دلپذیر هدف غایی این جشنواره است که روح بهار را به خانه‌ها و زندگی روزمره باز می‌گرداند.
منابع:
جشن‌های پگانی: چرخه سال
اوسترا، نوروز، و اوگادی
ویکیپدیا: اوسترا
ویکیپدیا: چرخه سال
تحریریهی «مداد»
