فرمهر امیردوست
قدرت تاثیر واکسن‌های فایزر و مدرنا تا چه است؟
به گزارش سی‌بی‌سی، شرکت فایزر در هجدهم نوامبر نتیجه آزمایشات فاز سوم واکسن خود را منتشر کرد که نشان می‌داد این واکسن تا ۹۵ درصد در ایجاد ایمنی در مقابل کووید-۱۹ موفق است. نتایج آزمایشات بعدی مشخص کرد که قدرت تاثیر واکسن فایزر ممکن است ۹۰ درصد باشد.
مدرنا اطلاعات آزمایش‌های فاز سوم واکسن خود را در روز سی‌ام نوامبر منتشر کرد که نشان می‌داد این واکسن تا ۹۴ درصد در جلوگیری از کووید-۱۹ موثر است. این نتیجه در آزمایشات بعدی به همین ترتیب تکرار شد.
تحلیل هر دو واکسن از سوی یک ناظر مستقل داده‌های آزمایشگاهی انجام شده است. در این آزمایشات میزان تاثیر واکسن بر روی افرادی که دوز دارویی و غیردارویی (پلاسیبو) دریافت کرده بودند مورد تحلیل قرار گرفت.
داوطلبان در هر دو آزمایش دوز دوم واکسن را با فاصله ۲۸ روزه دریافت کرده‌اند.
مدرنا میگوید که از ۱۹۶ مورد کووید-۱۹ در آزمایشات گسترده در ایالات متحده، ۱۸۵ فرد دوز غیردارویی یا پلاسیبو دریافت کرده‌اند، و واکسن واقعی تنها به ۱۱ نفر تزریق شده. تنها کسانی که در این آزمایش بیمار شده‌اند – ۳۰ نفر، که یک نفر از میانشان جانش را از دست داده – دوز غیردارویی دریافت کرده بودند. فایزر میگوید از ۱۷۰ مورد آزمایش شده، تنها ۸ نفر در گروه دارویی بیمار شده‌اند، و تنها یک مورد آن شدت بالایی داشته است.
فایزر میگوید وقتی تحلیل‌ها به پایان برسد، اطلاعات و داده‌های به دست آمده را در اختیار مجلات علمی قرار خواهد داد. با این حال، تا کنون هیچ کدام از این شرکت‌ها نتیجه آزمایشات خود را منتشر نکرده‌اند و نتایج در مجلات علمی نیز بررسی یا منتشر نشده است.
تاثیر واکسن‌ها بر روی سالمندان و افراد آسیب‌پذیر تا چه حد بوده؟
واکسن‌ها در افراد سالمند تاثیر کمتری دارند، به همین دلیل است که دوزهای مصرفی واکسن آنفولانزا در سالمندان بالاتر است.
هر دو شرکت فایزر و مدرنا می‌گویند که تاثیر واکسن‌هایشان در تمامی سنین، در افراد با نژادهای و قومیت‌های مختلف، و جنسیت‌های گوناگون یکسان بوده. فایزر همچنین میگوید که واکسن این شرکت در سالمندان بالای ۶۵ سال تا ۹۴ درصد موفق عمل کرده. اما هیچ کدام از این دو شرکت اطلاعاتی مربوط به افراد با بیماری‌های مزمن منتشر نکرده‌اند.
این واکسن‌ها بر روی چه افرادی آزمایش نشده؟
دکتر زین شاگلا، که متخصص بیماری‌های عفونی در مرکز سلامت سن‌ژوزف همیلتون است، میگوید که آزمایش‌ها بر روی بزرگسالان بدون سابقه بیماری انجام شده.
«افرادی را انتخاب کرده‌اند که دچار زوال عقل نبوده‌اند، و یا شیمی‌درمانی نشده‌اند. وقتی شرایط دنیای واقعی را در نظر بگیرید، ممکن است میزان تاثیر تا حدی پایین بیاید. اما در حال حاضر، شروع با ۹۵ درصد بسیار خوب است.»
این آزمایش‌ها همچنین بر روی کودکان هم انجام نشده است.
فایزر در ماه اکتبر اعلام کرد که بازه آزمایش‌های خود را تا ۱۲ سالگی پایین آورده‌اند. مدیر شرکت مدرنا نیز روز دوشنبه به سی‌ان‌بی‌سی گفته است که قرار است واکسن این شرکت در اواخر امسال بر روی نوجوانان ۱۲ تا ۱۷ ساله آزمایش شود و آزمایشات بر روی کودکان کم‌سن‌تر در سال ۲۰۲۱ انجام خواهد شد.
به عبارتی، فرآیند واکسیناسیون در کودکان و زنان باردار با کمی فاصله آغاز خواهد شد.
واکسن‌ها در کجا تایید شده‌اند؟
واکسن شرکت بیو-ان-تک و فایزر با دستور ویژه در روز نهم دسامبر در کانادا تایید شد.همین واکسن در شرایط اضطراری در دوم دسامبر در بریتانیا تایید شد.
تعداد شرکت‌کنندگان در آزمایشات هر دو شرکت فایزر و مدرنا بیشتر از «حد لازم» بوده که به آن‌ها اجازه می‌دهد در برخی از کشورها، از جمله کانادا، مجوز‌های لازم را با شرایط اضطراری دریافت کنند.
اثرات جانبی این واکسن‌ها چیست؟
فایزر گفته است هیچ تاثیر جانبی جدی در آزمایشات خود مشاهده نکرده، اما مهم‌ترین مشکل پیش آماده خستگی مفرط پس از دومین دوز واکسن بوده که چهار درصد از شرکت‌کنندگان را تحت تاثیر قرار داده و سردرد که در دو درصد از شرکت‌کنندگان مشاهده شده است.
در آزمایش‌های واکسن فایزر تب و اثرات جانبی بسیار خفیف در بزرگسالان با سن بالاتر گزارش شده است.
مدرنا میگوید که اثرات جانبی واکسن در آزمایش‌هایش بسیار خفیف بوده، کمتر از ۱۰ درصد از داوطلبان تاثیرات جانبی تا حدی شدیدتر را گزارش کرده‌اند. درد تزریق پس از اولین دوز واکسن و خستگی، درد عضلانی، درد مفاصل، سردرد و درد یا قرمزی در مکان دریافت دومین دوز واکسن از اثرات جانبی گزارش شده بوده.
دوز واکسن‌های مدرنا بالاتر و ۱۰۰ میکروگرم است، در مقابل واکسن فایزر تنها ۳۰ میکروگرم است.
آیا این واکسن‌ها حساسیت‌زا هستند؟
دو نفر از کسانی که هفته گذشته در بریتانیا واکسن فایزر را دریافت کرده‌اند به این واکسن حساسیت نشان داده‌اند. اما هر دو نفر سابقه حساسیت شدید داشته‌اند. در حال حاضر هر دو فرد در حال «بهبود» هستند.
در پی این اتفاق، مقامات بریتانیایی هشدار داده‌اند که افراد با سابقه حساسیت‌های شدید نباید تا اطلاع بعدی این واکسن را دریافت کنند.
این هشدار برای حساسیت‌های زیر صادر شده است:
- حساسیت به واکسن
- حساسیت دارویی
- حساسیت غذایی
این هشدار همچنین برای تمامی افرادی صدق می‌کند که لازم است سرنگ آدرنالین با خود حمل کنند یا دچار حساسیت‌های جدی هستند.
دکتر سوپریا شارما، مشاور ارشد پزشکی در شاخه مواد غذایی و محصولات بهداشتی سلامت کانادا میگوید که مجوز واکسیناسیون با واکسن فایزر به این معنی است که منافع آن بیشتر از ضررش است. مقامات مسئول اثرات جانبی این واکسن را همزمان با انجام واکسیناسیون در کانادا تحت نظر دارند.
شارما گفته است بروشور کانادایی محصول تاکید کرده است که در صورتی که فردی به یکی از مواد تشکیل‌دهنده واکسن حساسیت دارد نباید این واکسن را دریافت کند.
در صورت لزوم، این هشدار برای افرادی که به مواد غذایی یا دارویی خاص حساسیت دارند نیز صادر خواهد شد.
«این واکسن‌ها بر روی افراد کاملا سالم آزمایش شده. ایجاد هرگونه معضل را به خوبی تحت نظر داریم.»
یکی از متخصصان ریه و دستگاه تنفسی و استاد دانشکده پزشکی دانشگاه تورنتو میگوید که در دوره آزمایش‌های واکسن هیچگونه حساسیت گزارش نشده بود اما اینکه واکشن‌های شدید حساسیتی در آغاز دوره واکسیناسیون روی دهد مورد دور از ذهنی نیست.
اثرات بلند‌مدت چطور؟
از آنجایی که آزمایش‌های هر دو واکسن اخیرا انجام شده، دانستن اثرات بلند‌مدت آن ناممکن است. اما، قبل از صدور مجوز استفاده از واکسن، نیمی از داوطلبان شرکت‌کننده تا دو ماه تحت نظارت قرار می‌گیرند. اغلب تاثیرات جانبی در این بازه زمانی رخ می‌دهد. فایزر میگوید که داوطلبان این شرکت همچنان تحت نظارت هستند تا بروز هرگونه «اثرات بلند‌مدت» در آن‌ها تا دو سال پس از دریافت دوز دوم بررسی شود.
ایمنی ایجاد شده در بدن تا چه مدت دوام دارد؟
نمی‌دانیم.
دکتر سوپریا شارما، مشاور ارشد پزشکی سلامت کانادا میگوید که پس از تایید واکسن فایزر، سوالی که همچنان پاسخی برایش موجود نیست دوره ایمنی ایجاد شده توسط واکسن است. اما، به گفته این متخصص، با توجه به داده‌های به دست آمده تا کنون ایمنی ایجاد شده در بدن داوطلبان همچنان موثر است و آزمایش‌های حیوانی دوره‌های طولانی‌تری را نشان داده.
مدیر بیو-ان-تک میگوید انتظار می‌رود که ایمنی ایجاد شده از طریق واکسن فایزر تا «دست کم یک‌سال» دوام داشته باشد، اما درباره دلیل این نظر خود چیزی نگفته است.
سفارش کانادا چه تعداد بوده؟
کانادا در روز پنجم آگوست اعلام کرد که واکسن‌های هر دو شرکت فایزر و مدرنا را پیش‌خرید کرده است. جزئیات این سفارش کمی بعدتر مشخص شد. سفارش کانادا از هر کدام از واکسن‌ها ۲۰ میلیون دوز بوده، و امکان خرید بیشتر نیز در قرارداد پیش‌بینی شده. در مورد واکسن مدرنا، قرارداد دولت فدرال امکان خرید تا تعداد ۳۶ میلیون دوز دیگر را تامین می‌کند. از آنجایی که واکسن‌های کووید-۱۹ باید در دو دوز دریافت شود، امکان واکسیناسیون ۱۰ میلیون کانادایی با هر کدام از واکسن‌های تایید شده وجود دارد.
واکسن‌ها چه زمانی به کانادا می‌رسد؟
نخست‌وزیر ترودو در روز هفتم دسامبر گفت که ۲۴۹ هزار دوز واکسن فایزر تا آخر امسال وارد کانادا خواهد شد.
بقیه دوزهای فایزر و واکسن‌های مدرنا در صورت تایید در سال ۲۰۲۱ توزیع می‌شوند.
به غیر از این دو شرکت، کانادا واکسن‌های چند شرکت دیگر را نیز پیش‌خرید کرده است و انتظار می‌رود که تقریبا همه کانادایی‌ها تا نیمه سال آینده واکسینه شده باشند.
چه افرادی در اولویت دریافت واکسن هستند؟
در کانادا، اولین گروهی که واکسن را دریافت می‌کنند کارمندان و ساکنان خانه‌های سالمندان هستند، سالمندان بالای ۸۰ سال و کارمندان بخش سلامت در اولویت بعدی قرار دارند.
از آنجایی که واکسن‌های فایزر باید در دمای منفی ۸۰ تا منفی ۶۰ درجه نگهداری شوند، بیمارستان‌های کلانشهرها در ابتدای صف دریافت واکسن هستند و به دلیل عدم امکان نگهداری در شرایط مناسب ارسال واکسن‌ها به مناطق دوردست با تاخیر صورت خواهد گرفت.
آزمایش‌های انجام شده بر روی واکسن‌ها به چه نحوی بوده؟
هر دو شرکت در فاز سوم آزمایش‌های خود به «حد لازم» نتایج رسیدند و در گام نهایی آزمایش‌های انسانی را قبل از رسیدن به صدور مجوز انجام دادند. فازهای اول و دوم مسئله امنیت، دوز و واکشن ایمنی بدن پس از دریافت واکسن‌ها مورد بررسی قرار گرفته بود. اما در فاز سوم تمرکز آزمایشات بر اندازه‌گیری میزان موفقیت واکسن (دوز دارویی در مقابل دوز غیردارویی) قرار داشت.
هر دو آزمایش در ۲۷ جولای آغاز شد. آزمایش‌های فایزر در حدود ۴۳ هزار نفر در ایالات متحده، آرژانتین، برزیل، آفریقای جنوبی و ترکیه را در بر می‌گرفت. آزمایش‌های فایزر ۳۰ هزار نفر را در ایالات متحده در بر می‌گرفت. در هر دو آزمایش هر نفر دو دوز واکسن را با فاصله ۲۸ روز دریافت کردند. برخی از این افراد واکسن واقعی را دریافت کردند و برخی دوز غیرواقعی یا غیردارویی.
داوطلبان آزمایش‌ها چطور در معرض ویروس قرار گرفته بودند؟
احتمالا در حین زندگی روزمره در شهر خود، یا مدرسه و گردهم‌آیی‌های اجتماعی. به همین دلیل، اکثر شرکت‌های تولیدکننده واکسن داوطلبان خود را از میان جمعیت کشورهایی با میزان انتقال بالای ویروس انتخاب کرده‌اند.
تاثیر واکسن بر شکست همه‌گیری چه زمانی مشخص می‌شود؟
به گفته مشاورر ارشد سازمان جهانی بهداشت، انتظار می‌رود که واکسیناسیون «مسیر کلی این بحران» را تا ماه مارس تغییر دهد. اما، یک متخصص بیماری‌های عفونی و میکروبیولوژیست در بیمارستان سنت ژوستن مونترال میگوید که هنوز «بلا دور نشده» و همه هنوز باید مقررات و ملاحظات بهداشتی را رعایت کنند: شستشوی دست‌ها، ماندن در خانه در زمان بیماری، حفظ فاصله اجتماعی، و پوشیدن ماسک غیرپزشکی.
متخصصان هشدار داده‌اند که در نظر داشته باشیم توزیع واکسن برای عموم مردم با سرعت بالا ممکن نخواهد بود، و موانع دیگری از جمله شرایط ویژه نگهداری واکسن نیز بر سر راه است. گفته شده که واکسن مدرنا در یخچال معمولی تا یک ماه ماندگاری دارد و فریزرهای معمولی برای نگهداری بلند‌مدت آن مناسب هستند.
شاگلا گفته است که اگر واکسن‌ها ایمن باشند و در دسترس قرار بگیرند، حتی واکسینه کردن تعداد کمی از مردم نیز خطر انتقال را در افراد آسیب‌پذیر از بین می‌برد.
آیا ممکن است پس از دریافت واکسن هنوز ناقل بیماری باشید؟
هیچ کدام از واکسن‌ها ایمنی ۱۰۰ درصد را تضمین نمی‌کنند، یعنی اینکه برخی از افراد واکسینه شده همچنان در خطر بیماری و انتقال آن هستند.
برای بقیه واکسن‌ها، هنوز نمی‌دانیم.
فعلا در آزمایشات تنها علائم معمول بیماری بررسی شده و هنوز مشخص نیست که انتقال بیماری در افرادی که علائمی از خود بروز نمی‌دهند به چه میزان یا چه نحوی خواهد بود.
اما، مدرنا میگوید که یکی از مواردی که در «بخش دوم» فاز سوم آزمایشات واکسن این شرکت بررسی خواهد شد احتمال برطرف شدن ویروس در ناقلان (بدون علائم) است.
آیا این واکسن‌ها برای افرادی که ایمنی بدنشان ضعیف است نیز کارآیی دارد؟
نمی‌دانیم. با اینکه داوطلبان شرکت‌کننده در این آزمایش‌ها از دسته‌ها و گروه‌های سنی و سلامتی مختلف بوده‌اند، هیچ‌کدامشان داروهای تضعیف ایمنی بدن دریافت نکرده‌اند. هر چند، آزمایش‌های واکسن مدرنا نتیجه یکسان و قابل اعتمادی برای تمامی گروه‌های سلامتی نشان داده است.
قدرت تولید فایزر و مدرنا تا چه اندازه است؟
بیو-ان-تک و فایزر قدرت تولید تا ۵۰ میلیون دوز در سال ۲۰۲۰ را دارند و در سال ۲۰۲۱ این میزان به ۱ میلیارد و ۳۰۰ هزار دوز خواهد رسید.
علاوه بر کانادا، کشورهای دیگری نیز واکسن فایزر را پیش‌خرید کرده‌اند.
ایالات متحده ۱۰۰ میلیون دوز واکسن فایزر را پیش‌خرید کرده است و امکان افزودن به سفارش خود را تا ۵۰۰ میلیون دوز دیگر دارد. فایزر میگوید که می‌تواند تا پایان سال توزیع ۵۰۰ میلیون دوز را تامین کند. بریتانیا ۳۰ میلیون دوز سفارش داده است. این شرکت‌ها همچنین قرارداد تامین ۲۰۰ میلیون دوز واکسن هم با اتحادیه اروپا دارند.
انتظار می‌رود که مدرنا ۲۰ میلیون دوز واکسن تولید کند که تا پایان سال ۲۰۲۰ در ایالات متحده توزیع خواهد شد. ایالات متحده در کل ۱۰۰ میلیون دوز سفارش داده است و امکان افزودن به سفارش خود را نیز دارد. مدرنا همچنین قراردادهایی با اسرائیل و سوئیس امضا کرده.
مجله مداد
خبرهای صبحگاهی
