مزون نیوارد دو سن دیزیه

اهالی منطقه جنوب غرب (Sud-Ouest) حتما گذرشان به پارک «جورج او رایلی» در حد فاصل خط ساحلی رودخانه سن لوران و بلوار لاسال افتاده است.

در این قسمت از «وردان» خانه‌ای سنگی و بسیار قدیمی قرار دارد که به خانه‌ی «نیوارد دو سن دیزیه» (Maison Nivard-De Saint-Dizier) معروف است. این خانه که در سال ۱۷۱۰ ساخته شده در حال حاضر محل استقرار موزه تاریخ و باستانشناسی مونترال است. اما نکته‌ای که شاید در نظر اول مخفی بماند این است که این خانه بر روی محوطه‌ای باستانی بنا شده که بخشی از تاریخ بومیان کانادا را در جزیره مونترال تشکیل می‌دهد.

در زمانی که شهر مونترال تنها قلعه‌ای استحکامی به نام ویل ماری،‌ در مکان تقریبی مونترال قدیم، متعلق به نخستین مهاجران فرانسوی بود، زمین‌های میان دهانه رودخانه سن پیر (رو به روی جزیره نانز آیلند یا آنطور که فرانسوی‌ها می‌گویند ایل‌دسوق) و محوطه خروشان سالو سن لوئیس به مهاجرین کلونی واگذار می‌شد.

خواهران صومعه نوتردام زمین وسیعی در مرز غربی این منطقه داشتند و از سوی جامعه مذهبی کاتولیک در منطقه فعالیت می‌کردند. قلعه وردان، یکی از قلعه‌های ابتدایی فرانسوی در غرب ویل ماری، در همان نزدیکی قرار داشته. اما این بناها در حدود سال ۱۶۹۰ در پی آتش‌سوزی بین رفته و با بناهای جدیدتر جایگزین شده است.

خواهران صومعه نوتردام در ابتدا در سال ۱۷۰۶ انبار و سپس در سال ۱۷۱۰ خانه‌ای در این مکان ساختند. خانه که در اصل با سنگ آهک ساخته شده بود دو دودکش داشت و چهار پنجره. زمین در سال ۱۷۶۹ به بازرگانی به نام اتین نیوارد دو سن دیزیه فروخته شد. خانه تا سه نسل جزو مایملک خاندان نیوارد سن دیزیه باقی ماند.

در میانه دهه دوهزار میلادی برنامه‌ای جهت بازسازی و تعمیر مزون نیوارد دو سن دیزیه اجرا شد. این برنامه همچنین فرصتی مغتنم فراهم آورد تا مطالعات باستان‌شناسی ویژه‌ای در زمینه تاریخچه «حکومت فرانسه» انجام و نیز اطلاعات محوطه باستانی بومیان کانادایی در جزیره مونترال به‌روز شود.

در نتیجه این کاوش باستان‌شناسی، بازمانده‌های قلعه وردان متعلق به دهه شصت سده هفدهم میلادی و آثار و اسناد حضور انسان در منطقه تا پنج هزار سال پیش به دست آمد. بدین ترتیب، این محوطه به قطع قدیمی‌ترین محوطه باستانی جزیره مونترال محسوب می‌شود. ابزار سنگی، تکه‌های سفال و پیپ از دیگر یافته‌هایی بود که در منطقه ۲۵۰ متری در کناره رودخانه کشف شد.

حالا می‌دانیم که آب‌های خروشان لاشین در واقع مسیر قطعی عبور و مرور بوده است. در این منطقه، قرن از پی قرن، انسان‌ها غذا پخته‌اند و آرامیده‌اند، آتش افروخته‌اند، زمین را کنده‌اند، بناهای ابتدایی ساخته‌اند، و حتی مردگانشان را اینجا دفن کرده‌اند. بعدتر، در حدود سه هزار سال پیش از زمان کنونی، ساکنین ابزارهایی را در این منطقه از خود به جای گذاشته‌اند که در منطقه نیاگارا ساخته شده و در آن زمان کاربری بالایی داشته. از دوره‌های بعدتر، ظروف سفالی با سبک‌های متفاوت که بازگوکننده هویت‌های فرهنگی مختلف هستند در محوطه به جای مانده است.

نشانه‌های قابل تشخیص بر روی این ظروف متعلق به بومیان ایروکوآ است که در زمانی نه چندان دور پیش از ورود فرانسویان به آمریکای شمالی در منطقه سن لوران زندگی می‌کردند.

برخی از مناطق این محوطه در زمان توسعه پارک در دهه چهل میلادی از بین رفته است، اما آنچه که از آن باقی مانده بازگوکننده تاریخ شگفت‌انگیز سکونت انسان در اطراف و گوشه و کنار «مزون نیوارد دو سن دیزیه» است. بازدید از این موزه شما را با یافته‌های باستان‌شناسی ناشی از کاوش در این منطقه آشنا می‌کند.