نیروانا احسانی
ترجمه آزادی از خلاصه یادداشت دکتر امیر عطاران را بخوانید:
در ماه مارس زمانی که همه‌گیری ویروس کرونای جدید در کانادا آغاز شد، من در مجله Maclean مقاله‌ای نوشته و در آن پیش‌بینی کردم که این بحران چگونه به پایان خواهد رسید. در این نوشتار اظهار تأسف کردم که چرا واکسن کرونا برای سگ‌ها وجود دارد اما برای انسان‌ها وجود ندارد. به نظر من هیچ معجزه‌ای نمی‌توانست برای برطرف کردن این بحران در سال جاری رخ دهد. الآن خوشحال هستم که اشتباه کردم، چراکه معجزه‌ای در راه است.
معمولاً ساخت واکسن سال‌ها و حتی بیش از یک دهه طول می‌کشید درحالی‌که ساخت واکسن کرونا با سرعتی خیره‌کننده و در کمتر از ۱۲ ماه در حال انجام است. تیم‌هایی که کارآزمایی بالینی این واکسن‌ها را انجام می‌دهند، در چندین قاره با یکدیگر مشارکت می‌کنند تا هرچه سریع‌تر اطلاعات بیشتری را به دست آورند اگرچه در حال حاضر از ایمنی کامل و مؤثر بودن این واکسن‌ها نمی‌توان مطمئن بود.
تاکنون نتایج حاصل از مرحله دوم آزمایش‌های بالینی این هفت واکسن کرونا خارق‌العاده بودند. در حال حاضر آزمایش‌های این واکسن‌ها به مرحله سوم یعنی آخرین مرحله رسیده و محققان امیدوارند که داده‌هایی را به دست آورند که مشخص سازد این واکسن‌ها از بدن در برابر عفونت یا بیماری در دنیای واقعی محافظت می‌کند. به نظر می‌رسد که ساخت یکی از واکسن‌ها تا فصل زمستان، پیش از ذوب شدن برف‌ها تکمیل شود.
با وجود اینکه این واکسن‌ها در حال طی کردن مراحل نهایی خود هستند اما کانادا هنوز هیچ برنامه‌ای برای خرید آن‌ها و نجات جان مردم کشور ندارد. برای این گفته سه دلیل دارم و آن اینکه، در حال حاضر به‌اندازه کافی واکسن‌های در حال آزمایش وجود دارد که توسط فن‌آوری‌های بسیار متفاوت و امیدبخش در حال ساخت هستند تا شانس زیادی را به ما ارائه کنند. همه واکسن‌ها بر اساس اصل «آموزش سیستم ایمنی بدن برای تشخیص و مبارزه با یک خطر شناخته‌شده» کار خواهند کرد.
یک واکسن خوب آنتی‌بادی‌هایی را ایجاد می‌کند تا به ویروس کرونای جدید چسبیده و آن را خنثی کند. اما ازآنجاکه آنتی‌بادی‌ها ممکن است تنها چند ماه دوام داشته باشند، یک واکسن بهتر و مناسب‌تر، باعث ماندگاری طولانی‌تر گروه سلول‌های T سیتوتوکسیک برای پیدا کردن و از بین بردن سلول‌های آلوده بدن که ویروس در آن مخفی‌شده است، می‌شود.
ازآن‌جهت که با استفاده از یک واکسن، سیستم ایمنی می‌تواند از بدن در برابر بیماری‌ها محافظت کند اما این احتمال نیز وجود دارد که سیستم ایمنی بدن مانند مغز دچار فراموشی شود، بنابراین ممکن است واکسن کرونا از نوعی باشد که نیاز به تزریق‌های دوره‌ای و مجدد داشته باشد.
ازنظر فن‌آوری، روش‌های مختلفی در عملکرد و پیشبرد واکسن وجود دارد. راه‌های قدیمی که تزریق کامل و از بین رفتن ویروس کرونای جدید را در پی خواهد داشت ، باعث از بین بردن و پاک کردن تعدادی از ویروس کرونای جدید خواهد شد که به آن subunits گفته می‌شود. در این شرایط سیستم ایمنی بدن وقتی با بیماری مواجه می‌شود، واکنش نشان می‌دهد اما بدون بیماری فعالیتی نخواهد داشت.
راه‌های مهم پیشبرد واکسن عبارت‌اند از:
۱- تزریق واکسن با هدف ایجاد دستورالعمل‌های ژنتیکی عیان یا mRNA برای از بین بردن و پاک کردن تعدادی از ویروس‌های کرونای جدید (subunits)
۲- تزریق ویروس حامل بی‌ضرر (یک حامل، نه ویروس کرونای جدید) که شامل دستورالعمل‌های ژنتیکی است.
درهرصورت سلول‌های بدن به کمک این واکسن ها می‌توانند اطلاعات ژن را خوانده و مانند یک کارخانه کوچک، واکسن را تولید کرده و درست مانند اینکه بدن به ویروس کرونای جدید آلوده‌شده باشد، پاسخ ایمنی را ایجاد کنند.
به باور من، همه این رویکردها در واکسن‌های تری سینوفارم (Three Sinopharm) و سینوواک (Sinovac) به‌کاررفته که باعث نابودی ویروس کرونای جدید خواهد شد. واکسن‌های Pfizer و مودرنا (Moderna) از دستورالعمل‌های ژنتیکی عیان یا mRNA پیچیده شده در نانوتوپ‌های روغنی استفاده می‌کنند. واکسن‌های آسترا زنیکا (AstraZeneca) و سانسینو بیولوژیک (CanSino Biologics) نیز از یک حامل آدنوویروس زنده بهره می‌برند.
در آزمایش‌های فاز سوم این واکسن‌ها مشخص می‌شود که تا چه حد این هفت واکسن کرونا برای کاهش یا از بین بردن عفونت یا بیماری یا هردو آن‌ها مؤثر بوده و می‌توانند بدون عوارض جانبی خطرناک عمل کند. به‌طورکلی هر واکسنی که به مرحله سوم برسد تقریباً دوسوم، احتمال موفقیت خواهد داشت. با توجه به سه فن‌آوری مختلف واکسن در حال اجرا، ما می‌توانیم تخمین بزنیم که حداقل یک شانس ۹۶ درصدی خواهیم داشت.
چگونه یک واکسن می‌تواند باعث محافظت شود؟
واکسن‌ها برای حفاظت می‌توانند سه عملکرد داشته باشند: نخست اینکه با واکسن کرونا احتمال آلوده شدن به ویروس کرونای جدید کم می‌شود. دوم اینکه با این واکسن احتمال ابتلا به نوع شدید کووید ۱۹ کاهش پیدا می‌کند و درنهایت واکسن مذکور کمک می‌کند تا احتمال گسترش بیماری به دیگران کاهش پیدا کند.
با توجه به اینکه کشورهایی مانند انگلیس برنامه‌هایی برای تهیه واکسن کرونا و پیش‌خرید دوره‌ای آن، حتی به تعدادی بیشتر از جمعیت خود دارند، به نظر می‌رسد که در کانادا، دولت ترودو هیچ برنامه‌ای برای انجام هر نوع کارآزمایی بالینی فاز یک واکسن کرونا تا پیش از آوریل سال آینده ندارد.
آنیتا آناند وزیر خدمات عمومی و تدارکات، در این رابطه اعلام کرد که کانادا از ایجاد توافق‌نامه‌ها برای خرید واکسن‌های Pfizer و مودرنا (Moderna) ابراز خوشحالی کرده اما به طرز عجیبی از افشای جزئیات تعداد دوزهای سفارش داده‌شده و قیمت آن خودداری می‌کند درحالی‌که دیگر کشورهای این اطلاعات را با شفافیت کامل اعلام می‌کنند.
وزیر خدمات عمومی و تدارکات کانادا در پاسخ به اینکه آیا کانادا سفارش‌های واکسن کرونا را تأیید کرده یا خیر و اگر چنین است، این واکسن در چه تعداد و با چه هزینه‌ای انجام‌شده، اظهار داشت: دولت ما به‌طورجدی در حال مذاکره با طیف‌های متنوعی از سازندگان واکسن کرونا است تا بتواند هرچه سریع‌تر آن را برای کانادایی‌ها تأمین کند. من مشتاقانه منتظر هستم تا در مورد پیشبرد این مسئله، مردم را در جریان جزئیات قرار دهم.
دکتر عطاران در ادامه توضیحات خود افزود: همان‌طور که گفته‌ام هر دو واکسن Pfizer و مودرنا (Moderna) از فن‌آوری تقریباً یکسان mRNA استفاده می‌کنند و احتمالاً موفق خواهند شد. بنابراین چه چیزی باعث عدم شفافیت لیبرال‌ها در تنظیم و اعلام سفارش واکسن‌های متعدد، متنوع همچون نزدیک‌ترین متحدینمان می‌شود؟ این فقط می‌تواند محصول یک سیاستگذاری نامناسب باشد.
طبق برنامه فعلی، فاز یک مطالعه واکسن کرونای کانادا ممکن است در آوریل ۲۰۲۱ به اتمام برسد، به‌احتمال‌زیاد فاز سوم (در صورت وقوع) تا سال ۲۰۲۲ ادامه خواهد یافت. به‌عبارت‌دیگر: دولت ترودو به‌جای انتخاب مطمئن‌ترین گزینه یعنی تأیید سفارش‌های لازم با شرکت‌های باتجربه در ساخت واکسن و پیشرو در جهان که نزدیک به خط پایان آزمایش‌های فاز سوم هستند، دل به واکسن کرونای ساخت کشور بسته که هنوز فاز یک آن هم به اتمام نرسیده است. به نظر من این استراتژی غیرمنطقی است.
وی در خاتمه اظهاراتش گفت: به نظر من بهترین راه‌حل این است که اولویت دولت ما باید مذاکره با شرکت‌های ساخت واکسن برای مجوزهایی باشد که اجازه می‌دهد محصولات آن‌ها در کانادا ساخته شود. برای نمونه می‌توان گفت، شورای تحقیقات ملی می‌داند چگونه واکسن را بسازد. دانشمندان ارزشمند بسیاری در این حیطه فعالیت می‌کنند. اما مشخص نیست چرا دولت فدرال نمی‌تواند قرارداد صدور مجوز با واکسن آسترا زنیکا (AstraZeneca) را امضا کند تا این واکسن کرونا در کانادا ساخته شود؟
این متن خلاصه‌ای از یادداشت دکتر امیر عطاران بود. متن اصلی و کامل این یادداشت را در این لینک بخوانید.
