زینب یوسف‌زاده
فوک (Seal) نام عامی است که به دسته بزرگی از پستانداران دریایی می‌دهند. همه آنها بدن کشیده‌ای دارند که به یک دم عضلانی باله‌دار ختم می‌شود. همچنین در دو طرف بدنشان دستهای باله مانندی دارند که ترکیب این باله‌ها با بدن منعطف‌شان، آنها را تبدیل به غواصان ماهری می‌کند.
چشمهای این پستاندار دریایی به گونه‌ای تکامل یافته که در داخل و بیرون آب امکان دیدن را برای آنها فراهم کند. فوکهای بی‌گوش (Earless Seal) دستهای از فوکها هستند که سر گرد و نسبتا صافی دارند و اندام شنوایی‌شان محدود به دو سوراخ در دو طرف سرشان است. یکی از خصوصیاتی که آنها از سایر فوکها متمایز می‌کند، شیوه شنا کردن آنها است. بدنشان در آب حرکت مداومی به طرفین دارد. همچنین دم این گروه از فوکها به سمت جلوی بدنشان خم نمی‌شود.
فوکهای بی گوش در حاشیه اقیانوس‌های نیمکره شمالی و جنوبی زمین یافت می‌شوند. در کانادا نیز شش گونه مختلف از فوکهای بدون گوش زندگی می‌کنند. از میان آنها فوک آنگاوا (Ungava seal) فوک اندمیک کشور کاناداست که به غیر از بعضی از دریاچه‌های شمال کبک در هیچ کجای دیگر جهان زیستگاه ندارد.
فوکها در رنگهای بسیار متنوعی یافت می‌شوند: نقره‌ای با خالهای مشکی، خاکستری، خاکستری با حلقه های سفید تا تماما سفید. سیستم تنفسی‌شان به آنها این اجازه را می‌دهد که برای مدت طولانی بدون نفس کشیدن در آب بسر ببرند و به شکار ماهی‌ها بپردازند.
فوکها از طیف وسیعی از ماهی‌ها و سخت‌پوستان آبی مانند خرچنگ و میگو تغذیه می‌کنند. به همین دلیل است که گاهی ماهیگیران آنها را به چشم رقیب می‌بینند. این در حالیست که شواهد بسیار اندکی وجود دارد که نشان دهد حضور فوکها تعداد ماهی‌های مورد علاقه ماهیگیران را کاهش می‌دهد.
در اغلب گونه‌های فوک، نرها کمی از ماده‌ها بزرگتر هستند و کمی دیرتر از ماده‌ها برای جفتگیری بالغ می‌شوند. به غیر از فوکهای فیلی بقیه فوکها بعد از جفتگیری از هم جدا می‌شوند.
مدت زمان بارداری برای فوکها از ۱۱ تا ۱۲ ماه به طول می‌انجامد و در هر بار فقط یک توله به دنیا می‌آورند. اولین زایمان فوکهای ماده در فاصله سه تا شش سالگی آنها صورت می‌گیرد وفصل فرزندآوری‌شان بر اساس گونه متفاوت است.
اندازه بچه فوکها نسبتا بزرگ است و زمان کوتاهی را که از چند روز تا یک ماه در گونه های مختلف متغیر است در کنار مادر می‌مانند. توله فوکها خیلی سریع شنا می‌آموزند و بعد از آنکه ازطریق شیر مادرشان ذخیره مناسبی از چربی اندوختند به دنبال زندگی مستقل خود می‌روند. در ویدیوی زیر می‌توانید صدای یک بچه فوک بدون گوش را بشنوید و برف خوردنش را تماشا کنید:
فوکها با توجه به چربی بدنشان برای خرس‌ها، کوسه‌ها و نهنگ‌ها منبع غذایی محسوب می‌شوند. همچنین فوکها برای بومی‌ها مانند قبایل اینوت که در شمال کانادا زندگی می‌کنند و امکان کشاورزی ندارند، به خاطر گوشت، روغن و پوستشان بسیار ارزشمندند. وقتی یک پسر اینوتی اولین شکار فوک در زندگیش را انجام می‌دهد برایش جشن می‌گیرند. یافته‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد که فوکها از ۴ هزار سال پیش توسط انسانهای بومی در مناطق قطبی شکار می‌شده‌اند.
اما شکار فوکها به همینجا و به برآوردن ضروریات زندگی بومی‌ها ختم نمی‌شود. از اوایل قرن ۱۸، اروپاییانی که وارد کانادا شده بودند فوکها را منبع بسیار خوبی برای کسب درآمد یافتند. از آن زمان به بعد شکار فوک برای خز و روغنشان شتاب فزاینده‌ای گرفت. نوع شکار آنها نیز از تور ماهیگیری به شکار با اسلحه گرم تغییر یافت. از آن زمان دسته‌های بزرگی از شکارچیان فوک به مناطق قطبی می‌رفتند و این حیوانات را در دسته‌های انبوه شکار می‌کردند و برای فروش محصولاتشان به انگلستان می‌فرستادند.
اروش متداول شکار فوک به این صورت است که با چوب ویژه‌ای بر سر فوکها ضربه‌های مداوم زده می‌شود. فوکها روی زمین آرام حرکت می‌کنند و در مقابل چوب افراشته شکارچیان بی‌دفاع و مظلومند. این ضربه باعث می‌شود که خونشان بر پهنه سفید برفهای مناطق قطبی منظره دهشتناکی از عملی ظالمانه را به تصویر بکشد. به علاوه بسیاری از مدافعان حقوق حیوانات می گویند که پوست بسیاری از حیوانات در حالی کنده می‌شود که هنوز جان دارند و درد می کشند. بسیاری از آنها بعد از ضربه خوردن فرار می‌کنند و بعد از تحمل درد فراوان در گوشه‌ای می‌میرند. همه اینها در حالیست که برخلاف بومیان، شکارچیان مدرن چندان علاقه‌ای به طعم گوشت فوک نداشتند. بیشتر به دنبال تولید کالاهای لوکس و غیر ضروری از پوست فوکها بودند و گوشتشان را بی‌استفاده دور می‌ریختند.
Sealers killing harp seal pups. (c) AFP, Getty, IFAW 2008
مدافعان حقوق حیوانات بارها و بارها در مقابل شکار فوکها به ویژه بچه فوکها که خز سفیدشان برای طراحان مد بسیار جذاب است کمپین‌های مبارزاتی راه انداخته‌اند. نتیجه این کمپین‌ها محدودیت‌های قانونی دولت کانادا بر شکار فوک بوده است. در این کشور فقط تحت شرایط خاصی مجوز شکار فوک صادر می‌شود و از سال ۱۹۸۷ شکار بچه فوک در کانادا غیر قانونی اعلام شده است.
با این حال موضوع شکار فوک برای کشور کانادا همچنان محل بحث‌های فراوانی است. جوامع بومی کانادا که به صورت سنتی از فوک به عنوان منبع غذا استفاده می‌کنند با محدودیت کامل شکار فوک موافق نیستند.
یکی دیگر از خطراتی که جمعیت فوکها را تهدید می‌کند گرم شدن زمین است. زیستگاه و محل اصلی فرزندآوری فوکها در آبهای قطبیست که با تغییرات اقلیم شدیدا دستخوش تخریب است.
به هرحال، دیدن فوکهای تربیت شده در سیرکها یا باغ وحش‌ها که نشان دیگری از آزار این حیوانات زیباست یادآور داستان ارتباط پیچیده فوکها و انسانهاست، ماجرایی پر از درد، همدردی، نیاز، برق پول و آب چشم. نمونه خوبی که پیچیدگی رابطه جوامع انسانی را در ارتباط با سایر ساکنان سیاره به ما نشان می‌دهد.
