دکتر ولید حجازی (استاد اقتصاد مدرسه عالی مدیریت راتمن) و محمد صواف (دانشجوی دکترا امور مالی اسلامی و بنیانگذار یک موسسه مالی اسلامی در تورنتو) در مقالهای در گلوب اند میل به بررسی فرصتهای موجود برای بهرهگیری از الگوی اسلامی صنعت مالی برای گذر از بحران کنونی پرداختند که ترجمه آزاد آن را میخوانید.
کانادا یکی از کشورهایی است که بیشترین تنوع فرهنگی را در خود جای داده است و همین ویژگی، از نقاط قوتش به شمار میرود. تساهل مذهبی و فرهنگی، از مهمترین ویژگیهای یک کانادایی است که همه ما نیز به آن افتخار میکنیم. کاناداییها در اجرای آئینهای دینی، تعطیلات مذهبی و نیز مناسبتهای فرهنگی خود آزاد هستند.
اما این تنوع همچنین سبب میشود برخی افراد بتوانند به خدمات مالی که با اصول و باورهای مذهبی و فرهنگیشان هماهنگ است نیز دسترسی یابند. کانادا همواره رویکردی باز را در قبال چنین نوآوریهایی داشته است. البته این خدمات متفاوت مالی باید در چهارچوب مقررات نظام مالی کانادا که از الگوی جهانی پیروی میکند باشند. این مقررات بر ثبات، پایداری و نیز حفظ منافع مصرفکننده و سرمایهگذار تاکید دارد.
یکی از این فرصتهای متفاوتی که در گزارشی توسط اتحادیه خدمات مالی تورنتو و نیز تامسون رویترز شناسایی شده، به خدمات مالی اسلامی مربوط میشود.
نظام مالی اسلامی چیست؟
اما نظام مالی اسلامی چیست؟ به زبان ساده، این خدمات و محصولات، تفاوتهایی با انواع خدمات رایج دیگر دارند. محصولات و خدمات مالی اسلامی بر تقسیم ریسک بین طرفین معامله استوار است، بر اساس داراییهایی ملموس شکل میگیرد، فاقد بهره است و امکان سرمایهگذاری بر روی صنایع «حرام» نظیر الکل، قمار، پورنوگرافی و تسلیحات در آن وجود ندارد.
حوزه مالی اسلامی یکی از پررشدترین حوزهها در صنعت مالی جهان به شمار میرود. کل ارزش این حوزه با در نظر گرفتن هر سه بخش اصلی (بانکداری، بازارهای سرمایه و بیمه اسلامی) در سال ۲۰۱۸ بیش از ۲ تریلیون دلار بوده است. سازمانهای مهم ذینفع در این حوزه میگویند که رشد این حوزه، از حوزههای مشابه در دیگر بازارهای مالی بیشتر است. تاکید حوزه مالی اسلامی بر ثبات و نیز تقسیم ریسک بین ذینفعان سبب شده که با سمتوسوی الگوی مالی کانادا نیز همراستا باشد. شاید تعجب کنید که بسیاری از شرکتهای حاضر در بازار بورس تورنتو با اصول حوزه مالی اسلامی همخوانی دارند.
مطالعات آکادمیک نشان داده که موسسات مالی اسلامی از عملکرد بهتری نسبت به همتایان خود طی دورههای رکورد و افت اقتصادی برخوردارند. شاید دلیل این مساله را بتوان در پشتوانه ملموس داراییها در این موسسات و عدم استفاده گسترده از اهرمهای مالی دانست. در حالی که در این روزها برخی بانکهای غربی از دولت درخواست کمک میکنند، بسیاری از بانکهای اسلامی همچنان به رشد خود ادامه میدهند.
ارائه گستردهتر وام مسکن اسلامی به شهروندان مسلمان و غیرمسلمان یکی از فرصتهای موجود است و به مصرفکنندگان گزینههای بیشتری را برای تعیین شیوههای خرید مسکن جدید میدهد. در واقع، نوآوری در بازار وام مسکن یکی از مواردی بود که استفان پولوز (رئیس بانک مرکزی کانادا) در سخنرانی خود در سال ۲۰۱۹ در اتاق بازرگانی وینیپگ به آن اشاره کرد. استفاده از محصولات و خدمات مالی اسلامی میتواند به نوآوری در این بازار کمک کرده که در نهایت هم به بهرهمندی تعداد بیشتری از کاناداییها از وام مسکن میانجامد.
البته باید به این نکته هم تاکید کنیم که موسسات مالی ارائهدهنده این خدمات و نیز شرکتهایی که از این فرصتها استفاده میکنند، همچنان باید به چهارچوب سختگیرانه مقررات بازارهای مالی کانادا پایبند باشند. این ساختارهای اسلامی به شکلی است که کاملا با ساختار قانونی کانادا همخوانی دارد.
به خاطر همهگیری کووید-۱۹، مقامات مختلف دولتی از موسسات مالی میخواهند که از ابزارهای موجود برای کاهش ریسکی که متوجه میلیونها شهروند کانادایی است استفاده کنند، زیرا عده زیادی از مردم نمیتوانند از شغل خود کسب درآمد کرده و یا بدتر از آن، شغلشان را از دست دادهاند. تعویق در پرداخت اقساط تا حداکثر ۶ ماه، کاهش نرخ بهره کارتهای اعتباری و حذف حداقل پرداخت برای کارتهای اعتباری از جمله این موارد است. هدف از این اقدامات، افزایش توان مالی شهروندان است. اما هیچ تعجبی ندارد که همه این اقدامات در محصولات مالی عرضه شده توسط موسسات مالی اسلامی وجود دارد. یکی از اصول مهم در صنعت مالی اسلامی، عدم تلاش برای بهرهگیری یا سوءاستفاده از بحرانهالی مالی است که ما آن را امور مالی مشارکتی مینامیم.
صنعت خدمات مالی تورنتو همچنان که در راستای رشد اقتصادی محلی، استانی و ملی فعالیت میکند، باید از هر فرصت موجود برای تداومبخشی به این رشد و تقویت اعتبار خود و کانادا در عرصه جهانی استفاده کند.