تحریریه «مداد»
کمبود یک ماسک ساده برای کشورهای توسعه‌یافته، نشانگر جنبه منفی الگوی رایج جهانی‌سازی بود. به همین دلیل، برخی از کارشناسان اقتصادی بر این باورند که در دنیای پساکرونایی، بر وزن اقداماتی نظیر تاکید بر تولید داخلی، استفاده بیشتر از توانمندی‌های ملی و کاهش وابستگی به تامین‌کنندگان خارجی افزوده می‌شود؛ اقداماتی که حضور دونالد ترامپ در مسند ریاست جمهوری ایالات متحده آن را جدی‌تر کرده و کروناویروس نیز احتمالا بر شتابش می‌افزاید.
در این میان، دولت کبک نیز برنامه‌هایی برای کاهش اتکای زیاد به تامین‌کنندگان خارجی و تقویت بنیان‌های اقتصادی استانی دارد. سی‌بی‌سی در مقاله‌ای به بررسی این مساله می‌پردازد.
وقتی دولت کبک در ماه گذشته اعلام کرد که فعالیت‌های اقتصادی غیرضروری باید تعطیل شوند، وعده داد که به محض رفع خطر کروناویروس، به شروع قدرتمند اقتصاد کمک می‌کند.
با وجود اینکه کبک هنوز به اوج همه‌گیری کووید-۱۹ نرسیده، شاید سناریوهای بدبینانه احتمالی (مرگ‌و میر گسترده) هرگز برای کبک روی ندهد. به همین دلیل، برنامه کنونی دولت از بازگشایی تدریجی فعالیت‌های اقتصادی از ماه آینده حکایت دارد.
دولت خود را برای عملی‌سازی وعده خود به فعالان اقتصادی آماده می‌کند. با این وجود، دولت فرانسوا لوگو با یک عامل مهم در این میان روبروست و آن هم بازار جهانی کاملا متفاوتی است که این روزها و البته در دوره پساکرونایی پیش رو دارد و خواهد داشت.
وزیر اقتصاد کبک این وضعیت را «یک دنیای جدید» خواند. او انتظار دارد که نه تنها رفتار مصرف‌کنندگان تغییر یابد، بلکه رفتار دولت‌های کشورهای مختلف نیز متفاوت از گذشته باشد.
بیشتر دولت‌ها به خاطر ارائه کمک‌های سنگین مالی به شهروندان و کسب‌وکارها به منظور گذراندن روزهای دوره شیوع کووید-۱۹ و در نتیجه استقراض سنگین از بانک مرکزی خود، به شدت با بدهی داخلی روبرو می‌شوند. وزیر اقتصاد کبک می‌گوید همین امر سبب می‌شود دولت‌ها به فکر دفاع جدی از سرمایه‌گذاری‌هایشان باشند. او بر این باور است که روند مذکور به دفاع بیشتر کشورها از اقتصاد و فعالان کسب‌وکارشان می‌انجامد.
این وزیر دولت کبک می‌گوید اگر از این دیدگاه به قضیه نگاه کنیم، کبک هم باید الگوی کنونی خود برای دسترسی شهروندان و صنایع به منابع و خدمات مورد نیاز بپردازد تا روند اقتصادی همانند گذشته به شکلی روان پیش برود. او می‌گوید: «چون وابستگی به بازارهای بین‌المللی دیگر جذابیت کمتری دارد، برایمان خیلی مهم است که بخش‌هایی از زنجیره تامین که باید از آن محافظت شود را مشخص کنیم.» از نظر این مقام اقتصادی، بهترین راه برای انجام این کار، کاهش اتکای برخی بخش‌های اقتصاد کبک به واردات است.
کبک مدتی است که طرح خرید اقلام محلی را اجرایی کرده است. در این طرح که «سبد آبی» (Panier Bleu) نام دارد، فهرستی از محصولات ساخت کبک در اختیار شهروندان قرار می‌گیرد. اما دولت فرانسوا لوگو هنوز در مراحل اولیه بررسی تامین بیشتر غذا و محصولات دارویی و پزشکی در داخل استان است.
وزیر اقتصاد کبک می‌گوید: «فکر می‌کنم همه کشورها به فکر خوداتکایی در زمینه تامین محصولات استراتژیک خود هستند.» البته ظاهرا بعضی کشورها، مدتی است این رویه را آغاز کرده‌اند.
ماجرای کمبود ماسک محافظتی ان۹۵ در ایالات متحده و دستور ترامپ برای ممنوعیت صادرات آن، برای مقامات کانادایی هراسناک بود. با وجود اینکه شرکت تری‌ام (3M) به عنوان سازنده این ماسک‌ها در نهایت با هماهنگی کاخ سفید توانست مجوز صادرات به کانادا را بگیرد، اما کانادا پیامی که باید دریافت می‌کرد را دیگر دریافت کرده بود. وزیر اقتصاد کبک می‌گوید «این ماجرا، جرقه تامل جدی در ساختار اقتصادی کشور را زد.»
چطور زنجیره تامین، ضعیف می‌شود؟
زنجیره تامین بین‌المللی یکی از مهم‌ترین مولفه‌های جهانی‌سازی است که از دهه ۱۹۸۰ میلادی به شدت مورد توجه قرار گرفته است. پیش از اینکه یک محصول (مثل خودرو، تلفن همراه یا دارو) وارد بازار شود، اجزا و مواد مختلف سازنده آن احتمالا از نقاط مختلفی در دنیا تامین می‌شود.
این فرآیند پیچیده به شرکت‌ها امکان می‌دهد تا تولیدشان را برون‌سپاری کرده و به کشورهایی که نیروی کار در آنها ارزان‌تر است بسپارند. نتیجه نیز این می‌شود که مصرف‌کنندگان با محصولاتی ارزان‌تر روبرو می‌شوند.
اما این فرآیند بسیار ظریف است و به راحتی ممکن است از هم پاشیده شود. اگر آخرین مرحله بارگیری محصول آماده با مشکل روبرو شود و یا مثلا کارخانه تولیدی تعطیل شود، تاخیر ایجاد شده در سمت عرضه به مصرف‌کننده، پرهزینه خواهد بود.
حال اگر این محصولات، جزو ضروریات مربوط به نظام سلامت باشند (نظیر ماسک‌های حفاظتی ان۹۵ در این روزهای کرونایی)، این تاخیرها فقط پرهزینه نیستند، بلکه مرگبار هم خواهند بود.
فرانسوا لوگو در نشست رسانه‌ای روزانه‌اش در کبک سیتی، معمولا به تعداد روزهایی که استان، ذخیره کافی را برای دستکش و ماسک و حتی مواد شیمیایی لازم برای تست کووید-۱۹ خواهد داشت اشاره می‌کند.
ناتوانی زنجیره تامین جهانی برای ارائه این محصولات در دوره همه‌گیری، سبب ایجاد سئوالاتی درباره الگوی سازماندهی تولید شده است. چرا زنجیره تامین این قدر در برابر مشکلات مختلف، آسیب‌پذیر است و اگر مشکلاتی بزرگ‌تر رخ دهد، چه بلایی بر سرش می‌آید؟
میشله ریو (استاد دانشگاه کبک در مونترال) می‌گوید: «با بحرانی بزرگ روبرو هستیم، اما بحران‌های دیگری نیز در آینده وجود خواهد داشت و به این نتیجه رسیده‌ایم که نمی‌توان بیش از حد به یک منبع اتکا کرد…به نظرم پس از رفع بحران کنونی، بر اهمیت دوراندیشی و احتیاط افزوده می‌شود. این می‌تواند الگوی اجرایی اقتصادمان را متحول کند و بر انضباط و قانونمداری اقتصادمان بیافزاید.»
رفع تراز منفی تجاری کبک
برنامه دولت کبک برای تقویت اقتصاد استان در برابر دنیای پساکرونایی، دو بخش اصلی دارد.
وزیر اقتصاد کبک می‌گوید که استان باید ظرفیتش برای تولید محصولات پزشکی راهبردی را افزایش دهد. او می‌گوید یک شرکت در استان به زودی تولید ماسک ان۹۵ را آغاز می‌کند.
او همچنین به این مساله اشاره دارد که دولت استان کبک به سرمایه‌گذاری بیشتر در بخش کشاورزی هم روی می‌آورد تا با ایجاد گلخانه‌های بیشتر و نیز مکانیزه‌سازی برداشت، میوه و سبزی بیشتری در استان تولید شود.
اقتصاد کبک اتکای زیادی به کارگران خارجی فصلی دارد که بسیاری از آنها نمی‌توانند به خاطر محدودیت‌های موجود، وارد کبک شوند. رفع تراز منفی ۲۰ میلیارد دلاری کبک نیز بخش دوم برنامه اقتصادی دولت است.
وزیر اقتصاد کبک می‌گوید این به معنای مخالفت با تجارت آزاد نیست. در مقابل، دولت کبک به سوق‌دهی کسب‌وکارها برای سرمایه‌گذاری بیشتر روی کارایی کارخانجات می‌پردازد. واقعیت این است که کارایی کارخانه‌ها در کبک، از رقبا کمتر است. این سرمایه‌گذاری می‌تواند سهم مربوط به هزینه نیروی انسانی در قیمت نهایی محصول را پائین آورده و نه تنها محصولات کبکی را برای مصرف‌کنندگان استانی جذاب‌تر کرده و به کاهش واردات بیانجامد، بلکه سبب افزایش جذابیت صادراتی آنها نیز بشود. کاهش واردات و افزایش صادرات هیچ تناقضی با فلسفه تجارت آزاد ندارد.
ورونیک پرو (مدیر شاخه کبک تولیدکنندگان و صادرکنندگان کبک) می‌گوید که تولیدکنندگان نیز از افزایش بهره‌وری استقبال می‌کنند. او می‌گوید: «با تولیدکنندگان زیادی صحبت کردم که یا کمتر از ظرفیت به کار مشغول بودند و یا اینکه کارخانه‌شان به کلی تعطیل شده بود. آنها به دنبال بررسی فرصت کنونی برای سرمایه‌گذاری در زمینه اتوماسیون هستند…اگر می‌خواهیم برای ۱۰، ۱۵ یا ۲۰ سال آینده همچنان در بازار حضور داشته باشیم، باید مزیت رقابتی‌مان را تقویت کنیم.»
اما اگر کبک در زمینه پرداختن به تراز منفی تجاری خود جدی است، باید زمین بازی را نیز برای فعالان اقتصادی هموارتر سازد. شاید لازم باشد قانون‌گذاران کبکی قانونی را برای خنثی کردن اثر قانون حمایت از خرید محصولات آمریکایی (که در ایالات متحده اجرایی شده) تصویب کنند. بر اساس این قانون، شرکت‌های خارجی با محدودیت‌های زیادی در فروش محصول به دولت‌های ایالتی و نیز فدرال مواجه می‌شوند.
خانم پرو می‌گوید: «فرصتی برای بازنگری در بخش‌های مهم اقتصادی کبک و کانادا و نیز تاملی دوباره درباره اهدافی که برای کاهش اتکا به بازارهای خارجی از طریق افزایش ظرفیت داخلی دنبال می‌کنیم ایجاد شده است.»
