مهرنوش اردلان یکتا
سندرم پای بی‌قرار چیست؟
این سندرم شامل اختلالی است که به دلیل احساس ناراحتی که فرد در پای خود احساس می‌کند،به صورت غیرقابل کنترل مجبور به حرکت دادن پایش میشود. این حالت به طور معمول در شب‌هنگام، زمانی که فرد طولانی‌مدت نشسته یا دراز کشیده است، اتفاق می‌افتد. حرکت دادن پا به طور موقت این احساس ناخوشایند را از بین می‌برد.
نشانه‌ها
نشانه‌های اصلی بیماری شامل موارد زیر است:
- این احساس ناخوشایند بعد از استراحت بروز می‌کند؛ مانند زمانی که فرد طولانی مدت دراز کشیده است و یا درماشین، هواپیما یا سالن سینما نشسته باشد؛
- با حرکت دادن پاها مانند کشش، حرکت دادن و یا راه رفتن این احساس کاهش می‌یابد؛
- این نشانه‌ها شب‌ها اتفاق می‌افتد؛
- ممکن است این سندرم در ارتباط با حرکت دوره‌ای پا در خواب که باعث جمع شدن ناگهانی و لگد زدن در حین خواب میشود، باشد؛
- ناراحتی در بیشتر مواقع در هر دو پا (بیشتر ناحیه پشت ساق پا و گاهی پایین‌تر از مچ پا) احساس میشود. در موارد نادر این حالت در شکم و یا در بازوها نیز وجود دارد؛
- این احساس ناراحتی را افراد به صورت: گزگز، مورمور شدن، کشیدگی، درد، سوزش، خارش، برق گرفتگی، حرکت حشره بر روی بدن و یا احساسی که بیانش برای توضیح سخت است، توصیف می‌کنند.
علل
هنوز علت کاملا شناخته شده‌ای برای این اختلال وجود ندارد. اما پژوهشگران به نقش نامتعادل بودن ماده شیمیایی دوپامین در مغز مشکوک هستند. این ماده شیمیایی پیام‌هایی را برای کنترل حرکت عضلات ارسال می‌کند. این اختلال در بعضی مواقع به خصوص مواردی که زیر ۴۰ سال شروع میشود، به صورت فامیلی و ارثی دیده میشود. حاملگی و یا تغییرات هورمونی از مواردی هستند که طی آن اختلال برای اولین بار اتفاق می‌افتد و یا تشدید نشانه‌های اختلال دیده میشود.
عوامل خطر
این اختلال میتواند در هر سنی-حتی کودکی- شروع شود اما با افزایش سن احتمال ابتلا افزایش می‌یابد و در خانم‌ها شایع‌تر از آقایان است. به طور معمول این سندرم با مشکلات پزشکی جدی در ارتباط نیست، اما گاهی میتواند به همراه موارد جدی زیر باشد:
- نوروپاتی محیطی: که منظور اختلال سلول‌های عصبی دست‌ها و پاهاست و میتواند در بیمارانی مانند دیابتی و الکلی به همراه اختلال پای بی‌قرار باشد؛
- کمبود آهن: کمبود آهن میتواند باعث یا تشدیدکننده این سندرم باشد؛
- نارسایی کلیوی: به دلیل این که نارسایی کلیوی طولانی مدت باعث کم‌خونیِ کمبود آهن میشود، میتواند با این سندرم همراه باشد؛
- مشکلات طناب نخاعی: توده‌های طناب نخاعی با این سندرم در ارتباط هستند.
عوارض
با وجودی که این اختلال به مشکلات جدی منجر نمی‌شود، نشانه‌های آن میتواند طیف گسترده‌ای از یک اختلال مزاحم تا اختلالی ناتوان‌کننده را شامل شود. بسیاری از مبتلایان به این اختلال در به خواب رفتن و یا خوابیدن مداوم در شب مشکل دارند و در نوع شدید آن کیفیت زندگی افت کرده و فرد دچار افسردگی میشود.
- چنانچه به دلیل این اختلال دچار اختلال خواب شبانه و خواب آلودگی در طول روز شده‌اید و به طور کل کیفیت زندگی شما تحت تاثیر قرار گرفته است، حتما به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص
تشخیص اختلال بر عهده پزشک است با استفاده از شرح حالی که بیمار می‌دهد و بر اساس تطابق با شاخص‌هایی که مرکز بین المللی سندرم پای بی‌قرار تعیین کرده است.
درمان
درمان اختلال در درجه اول با درمان بیماری زمینه‌ای، در صورت وجود، مانند رفع کمبود آهن صورت می‌گیرد. در غیر این صورت ابتدا تمرکز درمان بر تغییر سبک زندگی است و سپس اگر نشانه‌ها همچنان وجود داشته باشد از درمان‌های دارویی خاص استفاده میشود.
درمان‌های خانگی
- استفاده از حمام آب گرم و ماساژ پاها؛
- گرم کردن و یا سرد کردن عضله و یا استفاده متناوب از هر دو؛
- ورزش منظم و متوسط میتواند علائم را کاهش دهد ولی اگر ورزش شدید باشد یا دیرهنگام در اواخر روز انجام شود، نشانه‌ها را تشدید می‌کند؛
- پرهیز از مصرف کافئین؛
- رعایت بهداشت خواب که شامل خوابیدن در محیطی خنک، ساکت و راحت هر شب در یک ساعت مشخص و بیدار شدن در ساعت مشخص باشد.
