حدود دو هفته پیش کنفرانس سالانه مهندسی سطج سبز برای تولید پیشرفته (Green SEAM) در دانشگاه کنکوردیا برگزار گردید. این کنفرانس مربوط به ارائه روند پیشرفت فعالیتهای شبکه بزرگی از متخصصان حوزه مهندسی سطح کاناداست که گرد آمدهاند تا راهبر یکی از علومی باشند که با سرعت فزایندهای در حال پیشرفت است. آنها امیدوارند که با پژوهشهای خود، کشور کانادا را در حوزه مهندسی سطح در جهان سرآمد کنند. از میان یازده دانشگاه شرکت کننده در این شبکه ملی پنج دانشگاه در مونترال مستقرند. اگر چه شبکههای مهندسی فراوانی در کل جهان وجود دارد که بر پایه همکاریهای علمی و صنعتی می چرخند، ولی این شبکه مهندسی یک وجهه ویژه دارد که آن را نسبت به تمام شبکههای مهندسی دیگر متمایز میکند. این وجهه تمایز تصمیم شرکای این شبکه برای فعالیت برمبنای اصول مهندسی سبز یا دوستدار محیط زیست است.
مهندسی سبز چیست؟
مهندسی سبز طراحی و تولید محصولات و فرایندهایی است که کمترین اثر منفی را بر محیط زیست داشته باشد. در این رویکرد مهندسی، عوامل زیادی از انتخاب مواد اولیه و فرایند تولید گرفته تا نحوه بسته بندی و سیستم توزیع در نظر گرفته میشود تا علاوه بر به نتیجه رساندن موضوع اصلی پروژه مهندسی، آسیبهای محیط زیستی را نیز به حداقل برساند. مهندسی سبز میتواند در تمام علوم مهندسی ادغام شود و با معیارهای خود هرپروژه مهندسی را از منظر محیط زیستی بهینه کند. بخش قابل توجهی از فعالیتهای پروژههای سبز مربوط به بررسی موضوع تولید از منظر روشهای ارزیابی زیستمحیطی است تا با استفاده از این ارزیابیها بهینه ترین مواد و روشها انتخاب و اجرایی شوند.
مهندسی سطح چیست؟
مهندسی سطح یکی از زیر شاخههای علم مواد است که به تغییر، اصلاح یا ارتقا خواص سطح هر جسم جامدی که کاربرد صنعتی یا غیر صنعتی دارد، می پردازد. علم مهندسی سطح از انواع پوششهای ساده مانند رنگی که به دیوار میزنیم تا طراحی سطوح مربوط به قطعات داخلی صنایع هواپیما سازی، اتومبیل سازی، تصفیهخانهها، صنعت نفت و گاز و حتی طراحی سطح پروتزهای مشابه اندام بدن را در بر میگیرد. مهندسی سطح اندازه نیز نمیشناسد و از پوششدهی قطعهای به بزرگی بال هواپیما تا طراحی سطوح ذرات نانومتری را شامل میشود. این شاخه مهندسی، یکی از علوم روز جهانی است که با سرعت زیادی در حال رشد است و در حوزه های مختلفی از مهندسی مکانیک و مهندسی برق گرفته تا مهندسی شیمی و مهندسی پزشکی کاربرد دارد.
مهندسی سطح چگونه میتواند سبز باشد؟
مهندسی سبز با دو رویکرد مختلف میتواند در راستای اهداف محیط زیستی عمل کند. مهندسی سطح میتواند نقش فعالی ایفا کند و در بهبود کیفیت سطوح با کاهش مصرف مواد اولیه، افزایش مدت عمر و کاهش تعمیرات تجهیزات نقش داشته باشد. از این جایگاه، مهندسی سطح میتواند در حفظ منابع طبیعی و تعمیرات و ارتقا قطعات به جای تعویض آنها در خدمت اهداف محیط زیستی باشد.
همچنین مهندسی سطح کاربرد گستردهای در تجهیزات مربوط به انرژیهای تجدید پذیر مانند باتریهای خورشیدی و نیروگاه های بادی دارد.
از طرف دیگر مهندسی سطح میتواند به صورت یک سیستم خودارزیاب عمل کند و در مراحل اولیه رشد خود با روشهای مختلف ارزیابی محیط زیستی اطمینان حاصل کند که پیشرفتش کمترین اثر مخرب را بر طبیعت خواهد داشت.
شبکه ملی مهندسی سطح سبز؛ یک تیر و دو نشان
شبکه ملی مهندسی سطح سبز کانادا که از دوسال پیش فعالیت خود را آغاز نموده است گروه گستردههای متشکل از شرکای صنعتی، دانشگاهی و دولتی است. شرکای صنعتی این شبکه را ۱۰ شرکت بزرگ کانادایی که در صنایع مختلفی همچون هوانوردی، سیمان، صنایع فلزی و تامین تجهیزات فعالیت دارند، تشکیل میدهند. در میان این شرکتها نام صنایع بزرگی مانند بمباردیه و هچ (Hatch) به چشم می خورند.
یازده دانشگاه مطرح کانادا نیز در انجام پژوهشهای این شبکه با هم همکاری میکنند. شش دانشگاه همکار پژوهشی این پروژه ملی شامل دانشگاه کنکوردیا، مکگیل، ای تی اس، پلی تکنیک، دانشگاه مونترال و دانشگاه شربروک هستند که در استان کبک قرار دارند. همچنین سه ارگان دولتی که شورای پژوهشی ملی کانادا (NRC) یکی از آنهاست این شبکه کشوری را حمایت میکنند.
علاوه بر آن این شبکه همکارانی از کشورها مختلف دیگر نظیر فرانسه، آمریکا و کشورهای اروپایی دارد. اما ویژگی متمایز این شبکه مهندسی نسبت به تمام شبکههای مشابه این است که این مهندسان تصمیم گرفتهاند علاوه بر اینکه موفقیت خود را با پیشرفت اقتصادی کانادا گره میزنند، داوطلبانه یک صنعت مسئول باشند و نسبت به آثاربالقوه مخرب صنعت خود بر محیط زیست و یا نقش مثبتی که میتوانند در جهت ارتقای معیارهای زیست محیطی کانادا ایفا کنند بی تفاوت نباشند. آنها میخواهند در کنار عوامل اقتصادی، عوامل محیط زیستی را نیز در پروژههای خود ببینند و نسبت به آنها منعطف باشند.
در شرایطی که شکاف بزرگی بین پیشرفت اقتصادی و حفظ محیط زیست در جهان وجود دارد و این تعارض به بحرانهای محیط زیستی دامن میزند، به وجود آمدن شبکهای از مهندسان مسئول که نگهداری از منابع طبیعی را نیز به اهداف تخصصی خود پیوند میزنند پیشگام بودن کانادا در عرصه توسعه دانش مسئولانه می تواند نقطه امیدواری برای آینده پر ابهام ما باشد.