مریم ایرانی
مردم سیاهپوست مدت زمانی طولانی است که در کانادا زندگی می‌کنند. اگر چه از لحاظ تاریخی، تعداد کمی از آنها مستقیما از سرزمین اجدادی خود در قاره آفریقا وارد کانادا شده‌اند، اما واژه «کانادایی آفریقایی» در دهه ۱۹۹۰ به طور فزاینده‌ای برای خطاب قرار دادن سیاهان در کانادا محبوب شد تا همه نسل‌های سیاهان را بدون توجه به محل تولدشان در برگیرد.
بدون شک نخستین نسل از سیاهانی که در کانادا وارد شدند، برده بودند. البته بیشتر آنها به طور مستقیم وارد کانادا نشدند. آنها را از انگلستان و غرب هندوستان به آمریکا می‌بردند و بعد از آن‌جا وارد کانادا می‌شدند. این مربوط به سال‌های ۱۷۳۶ تا ۱۸۶۵ می‌شود. آمریکا تا دهه ۶۰ میلادی همچنان یکی از عمده‌ترین کشورهایی بود که سیاهان از آن به کانادا مهاجرت می‌کردند.
نقش کبک و مونترال در تاریخ سیاهان کانادایی
الیویه لو ژون Olivier Le Jeune نخستین برده سیاهی است که به طور مستقیم از آفریقا به کانادا منتقل شده است. او در سال ۱۶۲۹ در کبک فروخته شد اما ظاهرا پیش از مرگ او را آزاد کرده بودند. تقریبا هزار برده سیاهپوست در حوالی همین سال‌ها وارد منطقه کبک شده‌اند. پرونده‌های محلی نشان می‌دهند که تا سال ۱۷۵۹ در مجموع ۳۶۰۴ برده در کبک زندگی می‌کردند که از این تعداد در حدود هزار نفر، تبار آفریقایی داشتند.
» همچنین بخوانید بزرگداشتی برای «سیاه» بودن
بیشتر این بردگان در مونترال یا نزدیک آن زندگی می‌کردند. البته برده‌داری و بهره‌کشی از سیاهان به شیوه‌ای که در آمریکا و استان‌های تحت فرماندهی انگلیسی‌ها رایج بود، هرگز در کبک صورت نپذیرفت.
در حدود دو هزار برده سیاه توسط انگلیسی‌ها به مراکز تحت فرماندهی آنها به بریتیش کلمبیا آورده شدند. با این حال سه هزار و ۵۰۰ برده هم به خاطر خدمت زیاد و وفاداری به شاه انگلیس، اجازه پیدا کردند آزادانه در نوااسکوشیا و نیوبرانزویک زندگی جدیدی را آغاز کنند. شاید همین روند باعث شد که نظام برده‌داری در کانادا کم‌کم منسوخ شود.
با این حال در آن زمان، در همسایگی جنوبی کانادا، یعنی آمریکا هنوز برده‌داری به شکلی جدی وجود داشت. به همین دلیل بود که بسیاری از سیاهانی که به دنبال آزادی و حقوق انسانی خود بودند در زمان جنگ‌های داخلی آمریکا از طریق یک شبکه مسیرهای مخفی که به «راه آهن زیرزمینی» معروف بود، وارد خاک کانادا شدند. حدود ۸۰۰ آفریقایی که با این روش وارد کانادا شدند، در اواخر دهه ۱۸۵۰ به ونکوور رفتند.
با پایان گرفتن برده‌داری در آمریکا در سال ۱۸۶۵، هزاران کانادایی- آفریقایی به آمریکا، بازگشتند. اگر چه به دلیل نابرابری‌های قانونی که در آمریکا علیه سیاهان اعمال می‌شد، گروه‌های کوچکی از آمریکایی‌های سیاهپوست در کانادا باقی ماندند. البته جمعیت سیاه در کانادا تا سال‌های ۱۹۶۰، زمانی که تغییرات در قانون مهاجرت و برابری حقوق مهاجران و غیر مهاجر به شدت تغییر کرده و بهبود یافت و باعث شد تا تعداد زیادی از سیاهان آفریقایی اجازه ورود به کانادا را پیدا کنند، به طور قابل ملاحظه ای افزایش نیافت.
وضعیت فرهنگی و اجتماعی سیاهان در کانادا
یکی از مزایای در اقلیت قرار گرفتن و برده‌داری برای سیاهان این بود که باعث شد از ابتدا آنها در جوامع و محل‌های زندگی مخصوص خودشان دارای فرصت برای حفظ ویژگی‌های فرهنگی و ایجاد یک جامعه مجزا شوند.
سبک مخصوص عبادت و مراسم مذهبی، موسیقی و زبان و طرز صحبت کردن، ساختارهای خانوادگی و سنت‌های گروهی در میان سیاهان بسیار متحد و دارای ساختار مشخصی بود. سیاهان به شدت تحت تاثیر نهاد کلیسا بودند و همواره در مسائل مربوط به آن از خود جدیت نشان می‌دادند.
» همچنین بخوانید روزنامه‌ای برای آزادی؛ داستان تلاش «ماری آن شَد» برای بیداری سیاهان
البته که سفیدپوستان زیاد فرصتی به آنها نمی‌دادند ولی تا سال‌ها حمایت وفادارانه سیاهان از کلیسا یکی از نکات اصلی جامعه آنها به شمار می‌رفت.
نفوذ معنوی کلیساها زندگی روزمره آنان را به شدت تحت تأثیر قرار داد و حتی بر واژگان، شیوه زندگی و نگاه سیاسی اجتماعی آنان ردپای عمیقی باقی گذاشت.
سیاهان رهبری کلیسا را کاملاً قبول داشتند. بسیاری از سازمان‌های برادرانه و جوامع دموکراتیکی که توسط سیاهپوستان در قرن نوزدهم شکل گرفته بود تقریبا همیشه با یکی از کلیساها همراه بود. در قرن بیستم کلیساها حرکتی را برای ایجاد فرصت‌های آموزشی بیشتر و حقوق مدنی هدایت کردند. همین باعث ایجاد شور و انگیزه بیشتر سیاهان در طرفداری از کلیسا شد.
از طرفی آنها به شدت به انگلستان وفادار بودند و بارها با دشمنان انگلیس مبارزه کرده و جان‌فشانی‌های زیادی در این راه نشان دادند. در سال ۱۸۱۲ آنها در مقابل آمریکا به نفع انگلیسی‌های کانادا جنگیدند و در سرکوب کردن فرانسوی‌ها در برابر انگلیس هم نقشی پررنگ داشتند.
در دوران برده‌داری، زنان سیاهپوست مجبور بودند برای زندگی خود کار کنند و شرایط اقتصادی نه چندان مناسب سیاهان باعث شد که سنت کار زنان در کانادا ادامه پیدا کند. زنان سیاه همیشه نقش مهمی در زندگی خانوادگی ایفا کرده‌اند و در نتیجه به استقلال قابل توجهی دست یافته‌اند. کودکان سیاهپوست اغلب توسط پدربزرگ و مادربزرگ یا همسایگان مسن‌تر نگهداری می‌شدند و همین باعث می‌شد تا روابط اجتماعی عمیقی در بین سیاهپوستان برقرار باشد.
وضعیت سواد و تحصیلات سیاهان کانادا
سازمان‌های خیریه انگلستان در دهه ۱۷۸۰ از ساخت مدارس در اکثر جوامع تحت نظارت خود حمایت کردند. در طول قرن نوزدهم این جوامع، مدارس زیادی برای سیاهپوستان در سراسر انتاریو تاسیس نمودند.
علاوه بر این، دولت‌های نوااسکوشیا و انتاریو، مدارس دولتی را به طور قانونی ولی جداگانه به سیاهپوستان اختصاص دادند اگرچه تقریبا در هر جامعه سیاهپوستی یک موسسه خیریه یا یک مدرسه عمومی وجود داشت ولی بودجه ناکافی آموزش و پرورش باعث شد تا کم‌کم آموزش در جوامع سیاه، اهمیت خود را از دست بدهد. این مساله باعث تعطیلی برخی از این مدارس شد.
» همچنین بخوانید پرافتخارترین مخترع آفریقایی‌تبار کانادا
شاید به همین دلیل تا همین اواخر، به طور متوسط، سیاهپوستان دارای سطح تحصیلی پایین‌تری از متوسط سفیدپوستان هم‌تراز خودبودند. اما با مهاجرت سیاهان نسل‌های جدید از سرزمین‌های دیگر به کانادا، این وضعیت به طور چشمگیری تغییر کرد. به طوری که طبق آمارهای رسمی، مهاجران سیاه، در مقایسه با کل جمعیت کانادا، دارای بالاترین سطح پیشرفت تحصیلی هستند.
وضعیت سیاسی و حقوقی سیاهان در کانادا
گرچه سیاهپوستان هرگز گروه به اندازه کافی بزرگی برای نفوذ سیاسی مستقیم در کانادا به دست نیاورده‌اند اما چندین سیاستمدار سیاهپوست در امور سیاسی کانادا، نقشی پررنگ ایفا کرده‌اند.
مایفلین گیبس Mifflin Gibbs در دهه ۱۸۶۰ به شورای شهر ویکتوریا راه پیدا کرد. ویلیام هوبارد William Hubbard در سال‌های ۱۸۹۴ تا ۱۸۹۹ به عنوان مشاور و معاون شهردار شهر تورنتو انتخاب شد.
لئونارد برایت ویت، Leonard Braithwaite اولین کانادایی- آفریقایی است که در یک مجلس استانی در سال ۱۹۶۳ در انتاریو انتخاب شد و لینکلن الکساندرLincoln Alexander از همیلتون هم، اولین عضو مجلس فدرال سیاه در سال ۱۹۶۸ بود.
امری بارنز Emery Barnes و رزماری براون Rosemary Brown هر دو در سال های ۱۹۷۰ مطابق قانون اساسی بریتانیا بعنوان اعضای فدرال انتخاب شدند. و این لیست ادامه دارد.
هرچند باید گفت که نظرسنجی‌ها و گزارش‌های کمیسیون مستقل حقوق بشر نشان می‌دهند که نژادپرستی درباره سیاهان کانادا همچنان باقی است و هنوز هم سیاهپوستان در زمینه استخدام، خرید مسکن و خدمات عمومی با تبعیض مواجه هستند.
» همچنین بخوانید اسکناس جدید ۱۰ دلاری کانادا، ادای احترام به ویولا دزموند
