مهرنوش اردلان یکتا
شاید تا همین چند سال پیش حتی نام بیماری کبد چرب هم به گوش کسی نخورده بود. اما امروزه از زبان دوستان و اطرافیان و یا در شبکه‌های اجتماعی بسیار از این بیماری می‌شنوید. موضوع زمانی بیشتر تعجب‌آور می‌شود که بدانید این بیماری یکی از شایع‌ترین بیماری‌ها در دنیاست. اما سوال اصلی اینجاست که این بیماری چیست و چرا به وجود می‌آید؟
زمانی به یک کبد، چرب گفته می شود که مقدار زیادی چربی در کبد ساخته و این چربی اضافی درون سلول‌های کبدی ذخیره شود. ذخیره این چربی‌ها باعث می‌شود که سلول‌های کبدی بخوبی کار نکنند و کبد دچار التهاب شود.
کبد چرب دو نوع است: کبد چرب الکلی که در اثر نوشیدن زیاد الکل به وجود می‌آید و نوع دوم کبد چرب غیرالکلی است که الکل در آن نقشی ندارد و موضوع بحث این متن است.
آمار بیماری کبد چرب غیرالکلی در کشورهای مختلف متفاوت است. در کانادا تخمین زده می‌شود که حدود هفت میلیون نفر به این بیماری مبتلا هستند. در ایران میزان ابتلا بسیار بالاست و در آخرین همایش بیماری‌های گوارشی، ابتلای ۴۰ درصد ایرانیان به کبد چرب گزارش شده است.
در ابتدای این بیماری، تنها افزایش چربی درون سلول کبدی وجود دارد ولی پیشرفت بیماری و جمع شدن بیشتر سموم در کبد، باعث التهاب و در نهایت سیروز کبدی می‌شود که در این مرحله بازگشت کبد متاسفانه امکان پذیر نیست و تنها راه درمان، پیوند کبد است.
علت بیماری
متخصصان هنوز به طور کامل نمی‌دانند که چرا در کبد بعضی از افراد چربی تجمع می‌یابد، درحالی‌که در افراد دیگر این اتفاق نمی‌افتد. اما ارتباط کبد چرب با چاقی یا اضافه وزن، مقاومت بالای بدن به انسولین، قند بالا مانند بیماران دیابتی و یا افرادی که چربی خون بالا به خصوص تری‌گلیسیرید بالا دارند اثبات شده است؛ به نظر می‌آید این عوامل به پیشرفت تجمع چربی در کبد کمک می‌کنند.
علایم بیماری
این بیماری به خصوص در مراحل اولیه بدون نشانه است چنانچه نشانه‌ای وجود داشته باشد شامل: خستگی عمومی و احساس درد و سنگینی در قسمت بالا و راست شکم است.
تشخیص بیماری
به دلیل این که این بیماری به طور شایع بی‌علامت است، معمولا به صورت اتفاقی تشخیص داده می‌شود؛ در سونوگرافی شکم، شکل غیر طبیعی کبد و یا در آزمایش خون، افزایش غیرطبیعی آنزیم‌های کبدی دیده می‌شود.
عوامل خطر
شرایط یا بیماری‌هایی که احتمال ابتلا به کبد چرب را افزایش می‌دهند شامل: کلسترول بالا، تری‌گلیسیرید بالا، سندرم متابولیک، چاقی، سندرم تخمدان پلی کیستیک، دیابت تیپ دو، کم کاری تیرویید و کم کاری غدد هیپوفیز هستند.
درمان
درمان دارویی برای درمان کبد چرب هنوز وجود ندارد. بنابراین اولین خط درمان کاهش وزن از طریق ترکیب استفاده از رژیم غذایی سالم و ورزش است. نکته مهم این است که کاهش وزن نباید به سرعت صورت گیرد زیرا ممکن است بیماری را تشدید کند و هفته‌ای نیم تا یک کیلوگرم مناسب است. هدف نهایی از دست دادن ده درصد از وزن بدن است؛ اما کاهش سه تا پنج درصد هم قابل قبول است و بیماری شروع به بهبود می‌کند.
البته درمان‌های یاد شده همه برای مواردی است که کبد وارد مرحله سیروز نشده باشد.
مواد غذایی که برای کبد چرب پیشنهاد می‌شود
رژیم غذایی همراه با کاهش میزان کالری مصرفی روزانه و خوردن غذاهای با فیبر بالا و طبیعی می‌تواند نقطه شروع خوبی برای رژیم غذایی سالم باشد. در زیر به چند نمونه از مواد غذایی که مطالعاتی در مورد تاثیر آن‌ها بر بدن صورت گرفته، آورده شده است:
اُمگا سه- مطالعات نشان داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند که مصرف امگا ۳، چربی خوب خون را افزایش و چربی مضر خون را کاهش می‌دهد. مواد غذایی غنی از امگا سه شامل ماهی آزاد، ساردین، گردو و تخم کتان هستند.
قهوه- یکی از مواد آنتی‌اکسیدان و ضدالتهابی که در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته، قهوه است که چنانچه به اندازه مصرف شود، در بهبود عملکرد کبد کمک کننده است. به کسانی که کبد چرب دارند توصیه شده است که قهوه صبحگاهی به صورت منظم مصرف کنند.
بروکلی- مقاله‌ای در مجله معتبر «تغذیه» نشان داده است که مصرف طولانی مدت بروکلی از تجمع چربی بر روی کبد موش‌ها می‌تواند جلوگیری کند. در نتیجه متخصصان توصیه می‌کنند که در کنار مصرف مواد گیاهی دیگر، توجه ویژه‌ای به بروکلی داشته باشید.
آووکادو- با داشتن مقدار اسید چرب بالا و مواد مغذی با خاصیت ضدالتهابی و میزان بالای فیبر، می‌تواند بسیار مفید باشد.
چای سبز، سیر و پروتئین سویا همگی خاصیت آنتی اکسیدانی بالایی دارند که می‌توانند به بهبود کبد چرب کمک کنند.
در بعضی مقالات مصرف مکمل ویتامین E نیز به عنوان عامل موثر در بهبودی کبد چرب ذکر شده است. باید توجه داشت که تمامی موارد ذکر شده مورد تایید کامل متخصصان نیستند و به مطالعات گسترده‌تری برای اثبات کامل نیاز است. این مواد هم در پیشگیری و هم در درمان بیماری می‌توانند کاربرد داشته باشند.
این بیماران باید از مصرف الکل، دانه‌های تصفیه شده مانند نان و برنج سفید، غذاهای نمکی و سرخ شده، گوشت قرمز و فرآورده‌های گوشتی پرهیز کنند.
این مطلب در شماره بیست و یکم مجله «مداد» منتشر شده است.
