دیوید سن‌ژاک و میراث فضایی کانادا روایتی ساده از ماجراجویی فضایی کانادا به بهانه سفر پیش‌روی «دیوید سن‌ژاک» به مدار زمین

این هفته، دیوید سن‌ژاک، David Saint-Jacques، فضانوردی که قرار است دسامبر ۲۰۱۸ به عنوان جدیدترین فضانورد کانادایی به فضا سفر کند، به مناسبت چهل و نهمین سالگرد راه رفتن و فرود انسان بر روی ماه، به طور مستقیم درباره ماموریت جدید فضایی‌اش با مردم سخن گفت. دیوید سن‌ژاک که متولد کبک‌سیتی در استان کبک است برای یک ماموریت مهم از طرف دولت کانادا انتخاب شده‌ که برای انجام آن باید وارد ایستگاه فضایی بین‌المللی که در ارتفاع حدود ۴۰۰ کیلومتری سطح زمین در حال گردش به دور زمین است، بشود.

ماموریت دیوید سن‌ژاک بخشی از پروژه فضایی بین‌المللی کشور کانادا است که به افتخار فضانورد برجسته کانادایی، کریس هدفیلد Chris Hadfield نامگذاری شده است.
هدفیلد در طی سفرهای فضایی‌اش یکی از مهمترین ماموریت‌های ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) را پیش برد. تحقیقاتی که به بررسی اثرات زیست‌شناسی و گرانشی روی انسان در فضا می‌پردازد.
او پروژه‌ای را برای تربیت و آموزش فضانوردان و دانشمندان جدید برای کار در ایستگاه فضایی آغاز کرد که به پروژه کریس هدفیلد شهرت دارد. دیوید سن‌ژاک کبکی پنج سال بعد از کریس، به عنوان نماینده جدید کانادا درفضا برای مشارکت در این پروژه برگزیده شده است. قرار است دیوید سن‌ژاک هم در طی سفرش به فضا، آزمایشات جدید علمی و نیز استفاده از تکنولوژی‌های رباتیک و جدید را امتحان کند. شاید به همین دلیل بهتر باشد نگاهی به فعالیت‌های فضایی کانادایی‌ها در طی سالیان گذشته انداخت تا درک کنیم نقش امروز دیوید سن‌ژاک چقدر می تواند مهم باشد.

آغاز ماجراجویی فضایی کانادا

ماجرای ورود کانادا به فضایی به زمان جنگ جهانی دوم باز می‌گردد. در آن زمان علاقه بسیار زیادی به مطالعه لایه بالایی جو زمین که دارای ذرات باردار بودند و قابلیت عبور امواج رادیویی و مادون قرمز را داشتند، در میان کانادایی‌ها ایجاد شده‌ بود. اما ورود رسمی ماهواره‌های کانادایی به فضا سال‌ها بعد یعنی در حوالی دهه ۱۹۶۰ اتفاق افتاد. در سال ۱۹۶۲، برای اولین بار طی توافق‌نامه‌ای که با بخش هواشناسی ناسا در ایالات متحده صورت گرفت، کانادا توانست چهار ماهواره را وارد مدار زمین کند. در فاصله سال‌های ۱۹۶۴تا ۱۹۶۸ کانادا برای ایجاد روابط تجاری بین‌المللی با سایر کشورها از طریق ارتباطات ماهواره‌ای، برنامه‌ها و تلاش‌های زیادی انجام داد. در نهایت در سال ۱۹۶۹ مجلس فدرال کانادا حق داشتن یک ماهواره کانادایی بومی را که تِله‌سَت نام داشت، تصویب کرد و در اوایل سال ۱۹۷۲ به طور رسمی این ماهواره بومی وارد فضا شد. به این ترتیب، کانادا اولین کشوری بود که یک سیستم ماهواره‌ای بومی و تجاری در مدار جغرافیایی زمین وارد می‌کرد. این ماهواره‌ها با استفاده از تکنیک شناخته شده‌ای با عنوان تثبیت‌کننده چرخش، که در آن آنتن ارتباطی و پلت فرم مرتبط با آن، به طور مداوم به سمت زمین حرکت می‌کند، در مدار قرار گرفتند.
این مجموعه توسط یک پیمانکار اصلی در ایالات متحده ساخته‌شد، اما مشارکت عمده صنعت کانادا در آن تا آن زمان بی‌همتا بود. بعد از این همکاری موفق بود که ناسا تصمیم گرفت، مسئولیت ساخت یک بازوی روباتیک را برای شاتل‌هایی که به فضا می‌فرستد به کانادایی‌ها بدهد. کانادا برای این سیستم منحصر به فرد که از راه دور تمام فعالیت‌های شاتل را کنترل می‌کرد صد میلیون دلار هزینه کرد. ساخت تمام این قطعات تماما در کانادا انجام شد. نام این پروژه موفق را کانادارم (Canadarm) گذاشتند که نقش آن روی اسکناس‌های ۵ دلاری هم نقش بسته است.

نخستین فضانوردان کانادایی و تاسیس سازمان فضایی کانادا

برای اینکه به دیوید سن‌ژاک برسیم باید نگاهی عمیق‌تر به تاریخچه فضانوردی در کانادا بیندازیم. در اوایل دهه ۸۰ میلادی، کانادا مصمم شد که بپا به فضا بگذارد. ناسا با توجه به قابلیت‌ها و مشارکت مثبت کانادایی‌ها  در سپتامبر ۱۹۸۲  متعهد شد که شش فضانورد کانادایی را با خود به فضا ببرد.
بعد از این ماجرا و در سال ۱۹۸۹ سازمان فضایی‌ کانادا که به اختصار CSA‌ نامیده می‌شود، پایه‌گذاری شد. سه سال بعد، اولین فضانورد زن کانادایی به نام Roberta Bondar به فضا رفت. این موفقیت بزرگ راه را برای فضانورد زن بعدی که امروز چهره سیاسی مهمی در کاناداست، فراهم کرد. صحبت از جولی پَی‌یِت Julie Payette است که امروزه مسئولیت فرمانداری کل کشور را بر عهده دارد.
پَی‌یِت که متولد مونترال و فارغ‌التحصیل مهندسی کامپیوتر از دانشگاه‌های مک گیل و تورنتو است در اولین ماموریت مهم کانادا برای فضا در سال ۱۹۹۲ انتخاب شد. هفت سال بعد او توانست اولین رییس کانادایی یک ماموریت فضایی باشد. در فواصل سال‌های آخر دهه ۹۰ کانادا به شدت روی ساخت مراکز آموزشی و تمرین دادن فضانوردان و نیز ساخت ایستگاه‌های تحقیقاتی فضایی متمرکز شده‌بود. یکی از این مراکز مهم که در سال ۱۹۹۳ افتتاح شد، مرکز آموزش فضایی در استان کبک به نام Saint-Hubert ،Longueuil است.

همچنین بخوانید:

• مونترالی‌ها می‌توانند ماه را لمس کنند

پروژه کریس هدفیلد، میراثی برای دیوید سن‌ژاک

کریس هدفیلد، یکی از مهمترین چهره‌های فضایی کانادا از اوایل سال‌های ۲۰۰۰ میلادی است که در بسیاری از پروژه‌های کلیدی سازمان فضایی کانادا نقش مهمی بازی کرده است.

کمی پس از اینکه هدفیلد به عنوان فضانورد انتخاب شد، برای انجام تمرینات تخصصی به مرکز فضایی جانسون ناسا دعوت شد که در آن زمان برای کانادایی‌ها امتیاز نادری محسوب می‌شد. هدفیلد پیش از اینکه فضانورد شود یک خلبان کامل بود. وی کار خود را به عنوان دانشجوی دانشکده افسری هوایی کانادا آغاز کرده و ماموریت‌های پروازی فرماندهی دفاع فضایی آمریکای شمالی (نوراد) و دانشکده خلبان آزمایش نیروی هوایی آمریکا را اجرا کرد. او تنها کانادایی است که به ایستگاه فضایی میر MIR متعلق به شوروی سابق سفر کرده است.

کریس هدفیلد نویسنده سه کتاب بین‌المللی پرفروش در سراسر دنیا است. دو کتاب اول یعنی An Astronaut’s Guide to Life on Earth و You Are Here، برای بزرگسالان و کتاب سوم The Darkest Dark برای کودکان نوشته شده‌ است.

کریس هدفیلد اولین باردر حین ماموریتش در ایستگاه فضایی میر و در فضا، با گیتارش آهنگی به نام «شگفتی فضایی» را اجرا کرد که به شدت مورد توجه قرار گرفت. سپس در اکتبر سال ۲۰۱۵ میلادی از قطعاتی که در فضا با گیتار نواخته بود آلبومی موسیقی به نام «نشست‌های فضا: ترانه‌هایی از قوطی حلبی» به بازار عرضه کرد. این آلبوم شامل یازده آهنگ است که او هنگامی که در سال ۲۰۱۳ فرمانده ایستگاه فضایی بوده، نوشته و خوانده و با گیتارش نواخته است.

در نوامبر سال ۱۹۹۵ کریس هدفیلد نخستین کانادایی بود که هدایت بازوی طراحی شده پروژه Canadarm‌ در شاتل فضایی ناسا را به عهده گرفت. سپس و در آوریل سال ۲۰۰۱ کریس هدفیلد، توانست عنوان نخستین کانادایی که در فضا راهپیمایی کرد را نیز به دست آورد. او برای دقایق نسبتا طولانی در فضا روی تعمیر بخشی از بازوی روباتیک شاتل فضایی مشغول به کار شد. هدفیلد این ماموریت را یکی از معنادارترین تجربیات فضانوردی خود می‌داند.

هدفیلد در ماموریت فضاپیمای سایوز در دسامبر ۲۰۱۲ به مقصد ایستگاه فضایی بین‌المللی شرکت کرد. هدفیلد در آن زمان گفته بود که این ماموریت که در آن فرماندهی را نیز به عهده داشته، اوج یک عمر تمرینات وی بوده است. این ماموریت یکی از طولانی‌ترین ماموریت‌های فضایی ناسا به شمار می‌رود. هدفیلد در این ماموریت با آشکارسازهای تابش مورد استفاده در ایستگاه فضایی در سال ۲۰۱۳ عکس‌های زیادی انداخته است. او همچنین بیش از ۱۴۰ فیلم که بیشتر آموزشی بودند، در فضا آماده کرد.

هدفیلد بطور منظم در ایستگاه فضایی با گیتار خود آهنگ می‌نواخت و بویژه این کار را در پنجره نمای کوپولا که به سمت زمین بوده انجام می‌داد, تا نیمه ژوئن ۲۰۱۳ این فیلم‌ها روی هم رفته ۳۰ میلیون بار دیده شده‌اند.
او در حال حاضر یکی از تهیه‌کنندگان اصلی سری مستندهای بی‌بی‌سی به نام Astronauts است و به همراه ویل اسمیت اجرای برنامه‌ای به نام One Strange Rock برای مجموعه برنامه‌های نشنال‌جئوگرافیک را بر عهده دارد. به علاوه مجموعه سخنرانی‌هایی که در TED کرده، هدفیلد برای کانال یوتیوب سری مستندهای Rare Earth را هم تهیه کرده است. همچنین او در بسیاری از پروژه‌های کمدی و موسیقی که با علم و فضا شوخی می‌کنند، مشارکت می‌کند.

دیوید سن‌ژاک و پروژه فضایی آینده کانادا

دیوید سن‌ژاک، کانادایی دیگری است که اکنون در ادامه سایر پروژه های موفق سازمان فضایی کانادا باید به ایستگاه فضایی بین‌المللی برود.
او که یک پزشک خانواده است، اکنون در سنت‌لامبرت در استان کبک زندگی می‌کند. او به خوبی برای ماموریت جدید واجد شرایط است. سن‌ژاک در کنار تحصیلات پزشکی خود در دانشگاه لَوَل در کبک‌سیتی دارای مدرک کارشناسی ارشد مهندسی هوافضا و فیزیک است. او همچنین دارای سابقه خلبانی هم هست. سن‌ژاک ماموریتی را که در آن شرکت کرده «چشم‌انداز» یا Perspective نامیده‌است. از نظر او این یک پروژه برای خوب دیدن «زمین» است. جایی که روی آن زندگی می‌کنیم. او در این‌باره می‌گوید: « من همیشه حسم این است که ما تمام این سختی‌ها و هزینه‌ها را برای خارج شدن از زمین می‌کنیم تا بتوانیم بهتر به آن نگاه کنیم. به جایی که خانه همیشگی ما است. این حقیقت است. توپ زیبایی که در یک زمینه سیاه متمایل به بنفش روی کهکشان می‌چرخد. نفس می‌کشد و حساس و شکننده است. تنها پناهگاه ما در کهکشان بی‌پایان عالم که در برابرش مسئول هستیم.»

ماموریت دیوید سن ژاک، نشان دهنده قدرت رویاها است. با پرورش خلاقیت و نبوغ انسان، رویاها منجر به پیشرفت می‌شوند. همچنین نقش اصلی را که اکتشافات فضایی در تکامل چشم‌انداز ما از زندگی در زمین بازی کرده، برجسته می‌کنند.
دیوید سن‌ژاک درباره این پروژه مهم می‌گوید: « این یک فرصت بزرگ است. یک امتیاز ویژه که به نمایندگی از طرف همه کانادایی‌ها، برای ترک سیاره زمین و برای رفتن به زندگی در یک سفینه فضایی به من داده شده است. من دلم می‌خواهد روزی سفینه فضایی انسان‌دوستی به فضا برود. روزی که ما انسانیت را در کهکشان پراکنده کنیم و اگر همه چیز خوب پیش رود، این رویا به حقیقت خواهد پیوست.»
فضانوردان جدید کانادایی برای ماموریت‌های فضایی خود در مرکز فضایی نزدیک مونترال آموزش می‌بینند. همه آنها هدف و اشتیاقشان شرکت در پروژه بزرگ اکتشاف کانادایی فضایی (کریس هدفیلد) است.
دیوید سن‌ژاک اعتقاد دارد : «ایستگاه بین‌المللی فضایی یکی از موفقیت‌های ما است. مانند داستان‌های علمی تخیلی است. پیچیده‌ترین چیزی که بشر ساخته است. یک معجزه است. اما معجزه همکاری. این پدیده را ۱۶ ملیت مختلف با مشارکت هم ساخته‌اند و همین برایم آن را جذاب‌تر می‌کند. افرادی که در مجموع ماموریت‌هایشان ۱۵ سال است روی زمین زندگی نکرده‌اند تا رازهای فضا را پیدا کنند و زمین را بهتر بشناسند. ما آموخته‌ایم تا روزی بتوانیم در فضا هم زندگی کنیم. ما رویای زندگی در مریخ را داریم. کانادایی‌ها امروز بابت مشارکت در این پروژه به خود می‌بالند زیرا ما هم بخشی از پروژه‌ای بزرگ هستیم که مرزهای انسانیت را جابجا می‌کنیم.»

این مطلب در شماره هجدهم مجله «مداد» منتشر شده است.