مهرنوش اردلان یکتا
اما برای ما که به قهوه به عنوان یک نوشیدنی هر روزه عادت نداریم، این نوشیدنی محبوب دنیای غرب، می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند. مشکلاتی که مهرنوش اردلان یکتا در شماره چهاردهم مجله «مداد» به آنها پرداخته است.
حقایقی درباره کافئین
قهوه یک نوشیدنی رایج ایرانی نیست. بسیاری از ما بعد از مهاجرت با فرهنگ نوشیدن قهوه آشنا شده‌ایم و کاری که قبلا و در کشور زادگاه برایمان حکم تفنن را داشت، اینجا به عملی هر روزه و تنها منبع تأمین کافئین در روزهای کاری تبدیل شده است.
اما هستند کسانی که نوشیدن قهوه برایشان مشکل ایجاد می‌کند و همین موضوع باعث عدم تمایل آنها به مصرف قهوه می‌شود. آنها معمولا چای را گزینه بهتر و سالم‌تری می‌دانند. برای بسیاری از ما هم همیشه این پرسش مطرح بوده که آیا واقعا قهوه نوشیدنی سالمی است؟ برای پاسخ به این سوال بهتر است با ماده اصلی این نوشیدنی‌ها که همان کافئین است بیشتر آشنا شویم و فواید و مضرات آن را بدانیم.
کافئین ماده محرکی است که در بسیاری از نوشیدنی‌های روزمره وجود دارد و بعضی اوقات ما از وجود آن بی‌خبریم. اما زندگی در غرب و سبک زندگی غربی ناگهان مصرف روزانه کافئین ما را افزایش می‌دهد. چیزی که بدن ما به آن عادت ندارد و بنابراین خوب است این مطلب را به دقت بخوانی تا ببینید چه فواید و عوارضی انتظارتان را می‌کشد.
کافئین در چه مواد غذایی وجود دارد؟
- قهوه دم کرده: در هر لیوان قهوه معمولی (۲۴۰ میلی‌لیتر) حدود۱۳۰ تا ۱۸۰ میلی‌گرم کافئین وجود دارد (اندازه قهوه کوچک در بعضی از کافی‌شاپ‌ها ۳۵۰ میلی‌لیتر است).
- چای سیاه: در هر لیوان چای سیاه حدود ۴۷ میلی‌گرم کافئین وجود دارد.
- چای سبز: در هر لیوان چای سبز حدود ۲۸ میلی‌گرم کافئین وجود دارد.
- یخ چای: ۲۵ تا ۴۸ میلی‌گرم کافئین در هر لیوان وجود دارد.
- اسپرسو: هر ۶۰ سی‌سی اسپرسو ۱۲۶ میلی‌گرم کافئین دارد . باید توجه داشت تمام نوشیدنی‌هایی که پایه اصلی‌شان اسپرسو است مانند: کاپوچینو، لاته و ماکیاتو، همگی درصد کافئین بالایی دارند.
- قهوه بدون کافئین (دی‌کف): حتی در قهوه‌ای که به اصطلاح فاقد کافئین است هم مقدار کمی کافئین (۲ تا ۱۵ میلی‌گرم) در هر لیوان وجود دارد.
- نوشیدنی‌های انرژی زا: در هر نوشیدنی ۵۰۰ میلی‌لیتری حدود ۱۴۰ تا ۳۵۰ میلی‌گرم کافئین وجود دارد.
- آدامس‌های کافئینه: هر تکه آدامس می تواند ۲۰ تا ۱۰۰ میلی گرم کافئین داشته باشد.
- شکلات تلخ: هر ۳۰ گرم شکلات حدود ۲۳ میلی‌گرم کافئین دارد.
- انواع نوشابه: هر ۳۵۰ میلی‌لیتر انواع نوشابه (رژیمی و معمولی) حدود ۳۴ تا ۵۴ میلی‌گرم کافئین دارد.
- بعضی از داروهای مسکن و داروهای سرماخوردگی: هر دو قرص حدود ۱۳۰ میلی‌گرم کافئین دارد. مانند قرص‌هایی که در درمان میگرن کاربرد دارند.
قهوه یک نوشیدنی رایج ایرانی نیست. بسیاری از ما بعد از مهاجرت با فرهنگ نوشیدن قهوه آشنا شده‌ایم و کاری که قبلا و در کشور زادگاه برایمان حکم تفنن را داشت، اینجا به عملی هر روزه و تنها منبع تأمین کافئین در روزهای کاری تبدیل شده است.
مصرف روزانه تا ۴۰۰ میلی‌گرم کافئین در افراد بزرگسال سالم و بی‌خطر است و بیشتر از این مقدار عوارض ایجاد می‌کند. البته برخی از افراد نسبت به کافئین بسیار حساس هستند و حتی با استفاده از مقدار کم هم دچار عوارض می‌شوند؛ مانند: بی‌قراری، سردرد، تپش قلب، لرزش عضلانی، ناراحتی معده، تحریک پذیری، بی‌خوابی و تکرر ادرار که در این صورت باید از این ماده پرهیز کنند.
آیا کافئین فایده‌ای هم دارد؟
- کافئین با تحریک آدرنالین، کمک می‌کند که عضلات سخت‌تر و طولانی‌تر فعال باشند و در نتیجه فعالیت‌های ورزشی را تقویت می‌کند.
- در مطالعاتی که به تازگی انجام گرفته است، نشان داده شد که نوشیدن قهوه می‌تواند احتمال ابتلا به آلزایمر و بیماری پارکینسون را کاهش دهد.
- در قهوه مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان وجود دارد که پیشگیری کننده ابتلا به سرطان است.
- در مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۵ در دانشگاه هاروارد انجام گرفت مشخص شد که نوشیدن قهوه می‌تواند از ابتلا به دیابت تیپ ۲ پیشگیری کند.
- کافئین می‌تواند انرژی و حافظه ما را تقویت کند.
- مطالعه‌ای بر روی ۸۰ هزار زن نشان داد که زنانی که روزی دو تا سه لیوان قهوه مصرف می‌کنند، در طول ۱۰ سال به میزان یک سوم کمتر اقدام به خودکشی داشته‌اند.
و اما زیان‌های کافئین
به دلیل ادرار‌آور بودن کافئین، می‌تواند در بدن ایجاد کم‌آبی کند، ولی چنانچه به همراه آن مایعات مصرف شود، مشکل‌آفرین نیست. همچنین چنانچه کافئین به همراه الکل مصرف شود هوشیاری کاذب ایجاد می‌کند و فرد احساس می‌کند که کارهایی نظیر رانندگی را می‌تواند انجام دهد. اما حقیقت این است که مهارت واکنش سریع و تصمیم‌گیری همچنان مختل است.
بعضی مطالعات نشان داده‌اند که چنانچه زنان باردار بیشتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در روز کافئین مصرف گنند، احتمال سقط جنین را افزایش می‌دهد. در افرادی که حساس هستند، چنانچه کافئین در عصر و یا غروب مصرف شود می‌تواند بی‌خوابی ایجاد کند. مدت زمان فرآیند جذب و دفع کامل کافئین بین هشت تا ۱۰ ساعت است.
در بعضی از پژوهش‌های انجام شده ارتباطی میان کافئین و شکستگی لگن خاصره به ویژه در افراد مسن دیده شده است. ممکن است افراد مسن‌تر نسبت به مصرف کافئین و متابولیسم کلسیم حساس‌تر باشند و نیاز به کاهش مقدار مصرفی آن داشته باشند.
مصرف کافئین در افراد حساس می‌تواند باعث ایجاد تپش قلب و افزایش فشارخون شود که البته موقتی است. ولی چنانچه در ضربان قلب خود مشکلی دارید و یا فشارخون‌تان تنظیم نیست، حتما با پزشکتان در مورد مصرف کافئین مشورت کنید. مصرف کافئین می‌تواند اعتیادآور باشد، ولی مانند سایر مواد مخدر، عوارض مصرف کافئین محرومیت جسمی شدیدی ندارد و فرد را عصبی، بی‌قرار و مضطرب می‌کند.
به خاطر داشته باشید چنانچه مصرف کافئین‌تان از مقدار توصیه شده بالاتر است، سعی کنید مقدار را کم‌کم کاهش دهید و هیچ گاه ناگهانی مصرف آن را قطع نکنید. یکی از عوارض مصرف کافئین تشدید علائم رفلاکس معده به مری است که در صورت وجود، باید برای مدتی مصرف‌تان را کاهش دهید و یا کاملا پرهیز کنید.
یادآوری می‌شود که مصرف کافئین در قهوه خلاصه نشده و مواد بسیاری وجود دارند که حاوی کافئین هستند و باید میزان مصرف کافئین را با دقت تحت کنترل داشت.
