سپهر صادقی
مرز بین کانادا و ایالات متحده به عنوان طولانی‌ترین مرز بدون نیروی نظامی در دنیا، همیشه به عنوان مرزی صلح‌آمیز زبانزد بوده است. با این وجود، اقدامات اخیر ترامپ موجب دلخوری دولت جاستین ترودو شده است و تهدیدی برای روابط بین دو کشور بزرگ آمریکای شمالی به شمار می‌رود.
نشریه معتبر فارن پالیسی در مقاله‌ای به قلم استفنی فیون (روزنامه‌نگار مونترالی) به تشریح وضعیت روابط دو کشور و تهدیداتی که ترامپ و تصمیمات عجیبش بر ثبات این روابط دارد می‌پردازد. خانم فیون بر این باور است که واکنش‌های کانادا شاید دیگر همانند گذشته در مسیر تنش‌زدایی نبوده و اتاوا ممکن است برای حفظ منابع کانادا، دست به اقداماتی جدی بزند.
نکته: این مقاله چهاردهم آوریل ۲۰۲۰ منتشر شده و آمارهای موجود در آن درباره همه‌گیری کروناویروس به همان روز تعلق دارد.
از زمانی که دونالد ترامپ، سکان هدایت ایالات متحده را به دست گرفته، رویکرد کانادا در برخورد با همسایه جنوبی خود بیشتر بر دیپلماسی آرام و مدیریت بحران‌ها تاکید داشته است. اما بحران کووید-۱۹ سبب تغییر بنیادی‌ترین پیش‌فرض‌های اتاوا شده است. ایالات متحده با بیش از ۵۷۰ هزار مورد قطعی ابتلا به ویروس کرونا و نیز ۲۳ هزار قربانی، اکنون بیشترین آمار جهانی را به خود اختصاص داده و در مقابل، کانادا بیش از ۲۵ هزار مبتلا و نیز ۷۵۰ قربانی را به خاطر کووید-۱۹ داشته و به خاطر مدیریت خوب اوضاع، مورد تحسین مجامع بین‌المللی قرار گرفته است. امروز (۱۴ آوریل) تعداد سرانه مبتلایان قطعی (تعداد مبتلایان به جمعیت) در کانادا یک سوم ایالات متحده بود.
با ادامه مدیریت نه‌چندان درست اوضاع در ایالات متحده توسط ترامپ و جلوگیری از ارسال تجهیزات پزشکی به کانادا و سایر کشورها، اتاوا به این نتیجه رسیده که این وضع دیگر قابل تحمل نیست. صبر و تحمل کانادا از این وضعیت شاید دیگر چندان دوام نیاورد.
در این میان، دو اقدام ایالات متحده به طور خاص، موجب آزردگی کانادا شد. در اواخر ماه مارس، یادداشتی که به دست نشریه نیشن رسید نشان می‌داد که اداره گمرک و حفاظت مرزهای ایالات متحده درخواست هزار نیروی نظامی برای محافظت از مرز با کانادا را داده است. با وجود اینکه استقرار نیروهای نظامی در این مرز بیشتر از اینکه به نفع ایالات متحده باشد، به نفع کاناداست (زیرا بیشتر عبورهای غیررسمی از ایالات متحده به کانادا صورت می‌گیرد)، اتاوا این اقدام را حرکتی نامناسب ارزیابی کرد.
با ادامه گفتگوها درباره استقرار نیروهای نظامی در مرز ایالات متحده با کانادا، جاستین ترودو (نخست‌وزیر کانادا) مخالفت خود را با این اقدام اعلام کرد. با وجود اینکه در نهایت حرف کانادا پیش رفت و همسایه جنوبی دست از این اقدام برداشت، اما معلوم نیست آیا انصراف کاخ سفید، اقدامی موقتی بوده یا اینکه ماجرا تمام شده و دیگر هرگز شاهد نظامی شدن این مرز نخواهیم بود.
چند روز بعد از این ماجرا، دونالد ترامپ بر اساس قانون تولیدات نظامی، به شرکت تری‌ام (3M) دستور داد صادرات ماسک‌های ان۹۵ تولید خود را به کانادا متوقف کند. البته دولت ایالات متحده پس از چند روز این تصمیم را هم لغو کرد. با این وجود، چنین اقداماتی به تدریج زمینه‌ساز تغییر الگوی روابط این دو کشور شده است.
بروس هیمن (سفیر سابق ایالات متحده در کانادا) به نشریه فارن پالیسی می‌گوید: «روابط ایالات متحده با کانادا می‌تواند این بحران را پشت سر بگذارد. اما بالاخره بهبود زخمی که ایجاد شده، نیازمند زمان است و دولت بعدی ایالات متحده باید به شدت تلاش کند تا روابط آسیب‌دیده را ترمیم کرده و اعتماد را به این روابط بازگرداند.»
کانادا از آغاز بحران کووید-۱۹، توجهی خاص به روابط خود با ایالات متحده داشته است. وقتی کانادا از روز ۱۶ مارس، مرزهای خود را به روی دنیا بست، یک استثنای مهم را تعیین کرد که آن هم ایالات متحده بود. با وجود اینکه وضعیت همه‌گیری در هر دو کشور در آن زمان بسیار محدود و اندک بود، سرعت رشد همه‌گیری در ایالات متحده با شیب بیشتری پیش می‌رفت که دلیلش نیز واکنش نه‌چندان سریع دولت آمریکا و عدم انجام آزمایش‌های کافی از شهروندان بود. اگر دلیل دولت جاستین ترودو برای ممنوعیت سفر همه مسافران خارجی به کانادا، حفاظت از کشور در برابر ویروس بود، اجازه دادن به شهروندان آمریکایی برای ورود به خاک کانادا، در تضاد با این هدف بود.
کریستیا فریلند (معاون نخست‌وزیر کانادا) در آن زمان از همتای آمریکایی خود (مایک پومپئو) خواست که ایالات متحده نیز رویکردی مشابه را در قبال شهروندان کانادایی در پیش گیرد. اما این اقدام صادقانه ترودو، با پاسخ عجیب ترامپ روبرو شد!
دونالد ترامپ روز بعد در توئیتی نوشت: «بر اساس توافق متقابل، مرزهای شمالی با کانادا را بر روی رفت‌وآمدهای غیر ضروری می‌بندیم. تجارت بین دو کشور تحت تاثیر این مساله قرار نمی‌گیرد. جزئیات به زودی اعلام می‌شود.» مرز بر روی رفت‌وآمدهای غیر ضروری بسته شد. با این وجود، حمل کالا بین دو کشور که ارزش روزانه آن به حدود ۲ میلیارد دلار بالغ می‌شود، همچنان ادامه یافت. جالب است بدانید پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، مرز دو کشور هرگز بسته نشده بود.
We will be, by mutual consent, temporarily closing our Northern Border with Canada to non-essential traffic. Trade will not be affected. Details to follow!
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) March 18, 2020
ترودو با اجازه دادن به ترامپ برای بستن دوطرفه مرز (که البته بر روی رفت‌وآمدهای ضروری و نیز حمل کالا باز است) این امکان را برای ترامپ فراهم کرد تا کنترل اوضاع در این بخش را در دست گیرد و به این ترتیب، کانادا را از یک درگیری ژئوپولیتیکی با رئیس‌جمهور ایالات متحده و هر نوع تلافی‌جویی احتمالی اقتصادی (که می‌توانست پیامدهای ناگواری برای کانادا داشته باشد) حفظ کرد.
بسته شدن کامل مرزها، پیامدهای ناگواری برای هر دو کشور به همراه دارد. برای نمونه، صنعت خودروسازی دو کشور ایجاب می‌کند که این محصولات طی دوره تولید، بارها بین دو کشور جابه‌جا شود. بسته شدن کامل مرزها برای هر دو کشور بسیار خسارت‌بار است و به همین دلیل، هر دو کشور سعی می‌کنند تا حد امکان جلوی این مساله را بگیرند.
بروس هیمن (سفیر سابق ایالات متحده در کانادا) می‌گوید رویکرد کانادا سبب می‌شود ترامپ یک سری ملاحظات را در نظر بگیرد و بیشتر به اهمیت روابط بین دو کشور و اقداماتی که به ضرر کشور خودش است توجه کند.
حفظ روابط خوب با ایالات متحده، به یکی از چالش‌ها در سال‌های اخیر برای دولت کانادا تبدیل شده است. دولت جاستین ترودو یک «اتاق جنگ» راه‌اندازی کرده که به طور خاص به بررسی راهکارهای مدیریت اقدامات غیرمعمول ترامپ اختصاص دارد. البته کانادا هرگز در برابر چنین اقداماتی از سوی رئیس جمهور کنونی آمریکا ایمن نیست. در سال ۲۰۱۸، ترامپ با اعمال تعرفه‌های جدید بر روی آلومینیوم و فولاد وارداتی از کانادا، ترودو را غافلگیر کرد که البته پس از یک بازه یک ساله، این تعرفه‌ها حذف شد. با وجود اینکه هر دو رئیس دولت سعی کرده‌اند ارتباطات‌شان با یکدیگر را به خوبی حفظ کنند، برخوردهای این دو چهره در برخی نشست‌های بین‌المللی (نظیر ویدئوی منتشر شده از ترودو که نشان می‌داد به تمسخر ترامپ می‌پردازد) سبب تنش‌های لفظی میان آنها هم شده است. تاکنون، بیشتر این تنش‌ها با پیشگامی ترودو از بین رفته است.
اما همه‌گیری کروناویروس، این روند را بر هم زده است. ترودو این بار واکنشی متفاوت را در قبال اقدام ترامپ برای اعزام نیروهای نظامی به مرز دو کشور نشان داد. واکنش ترودو از دیدگاه برخی کارشناسان و فعالان سیاسی، نوعی تهدید ایالات متحده به شمار می‌رفت. البته این تهدید رنگ و بویی کانادایی داشت، یعنی مودبانه و با لحنی غیرتهاجمی بود. ترودو بارها و بارها به همسایه جنوبی خود «روابط سودمند دوطرفه» بین دو کشور را یادآور شد و از آن مهم‌تر، اهمیت ورود هزاران نفر از کادر درمانی کانادا برای کار در بیمارستان‌های ایالات متحده را تذکر داد.
با وجود خشمی که اتاوا از رویکردهای اخیر ایالات متحده دارد، حفظ روابط با ایالات متحده نیز برایش مهم است. حدود ۷۵ درصد از صادرات کانادا به ایالات متحده صورت گیرد و ۱۹ درصد از صادرات ایالات متحده نیز به مقصد کاناداست.
با وجود اینکه هنوز سیاست «اولویت با کانادا» (نسخه کانادایی سیاست اولویت‌دهی به محصولات آمریکایی که ترامپ در پیش گرفته) وجود ندارد، کانادا اقداماتی که برای حفظ منافعش لازم است را انجام خواهد داد یا به قول خانم فریلند (معاون ترودو): «اتاوا هر کاری که برای حفظ منافع ملی لازم است را به انجام می‌رساند!»
