سپهر صادقی
انتشار خبر سقوط هواپیمای خطوط هوایی اوکراین با ده‌ها مسافر ایرانی، بسیار غم‌انگیز بود. اما ابهام در شناسایی دلیل بروز این سانحه نیز موجب ایجاد نگرانی‌های دیگری شده است. مونترال گزت در گزارشی مفصل به ارزیابی آخرین اخبار از روند بررسی دلایل بروز این سانحه هوایی می‌پردازد که ترجمه آن را با هم می‌خوانیم:
پرواز شماره ۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین در ارتفاع ۸ هزار پایی از صفحه رادار محور شد. به گزارش سازمان هواپیمایی کشوری ایران، شاهدان می‌گویند این هواپیما را در حالی که به شدت می‌سوخت در هوا دیده‌اند. داده‌های پرواز و نیز دستگاه‌های ضبط صدا در کابین خلبان آسیب دیده‌اند، با این وجود، به نظر می‌رسد حافظه اصلی جعبه سیاه همچنان در دسترس باشد.
اینها اولین اطلاعات رسمی هستند که پس از سقوط این هواپیما منتشر شده‌اند. اما اظهارنظر مقامات اوکراینی سبب شده بر پیچیدگی اوضاع افزوده شود. مقامات اوکراینی می‌گویند در حال بررسی این مساله هستند که آیا این سقوط به خاطر اصابت موشک و یا انفجار بمب صورت گرفته و یا اینکه ناشی از مشکل فنی یا آتش گرفتن موتور هواپیما بوده است.
اولسکی دانلیف (دبیر شورای ملی امنیت و دفاع اوکراین) در فیسبوک اعلام کرده که احتمالات گوناگونی درباره دلیل بروز این سانحه مرگبار ارائه شده است. گفتنی است تصاویری از سوی برخی کاربران در اینترنت منتشر شده که چیزهایی شبیه باقیمانده موشک را در نزدیکی محل سقوط هواپیما نشان می‌دهد. آقای دانلیف می‌گوید برخورد با پهپاد یا یک شی دیگر و نیز خراب شدن موتور به خاطر مشکلات فنی از دیگر گزینه‌های احتمالی پیش رو هستند.
» همچنین بخوانید چرا این تعداد دانشجو و ایرانی‌تبار سوار پرواز مرگ شدند؟
ایران به استناد یک قرارداد بین‌المللی قصد دارد از کشورهایی که به نحوی با سانحه دردناک ارتباط دارند کمک بگیرد. اوکراین یکی از این کشورهاست. آقای دانیلف می‌گوید هیات اوکراینی شامل کارشناسانی است که در تحقیقات صورت گرفته در زمینه سقوط هواپیمای خطوط هوایی مالزی که در سال ۲۰۱۴ توسط یک موشک زمین به هوا طی نبردهای نظامی در کریمه منهدم شد حضور داشتند.
موسسات دولتی آمریکایی از جمله ستاد ملی ایمنی حمل‌ونقل آمریکا (NTBS) نیز در حال ارزیابی امکان حضور در عملیات تحقیقات و همکاری با کارشناسان ایرانی هستند. دو فرد آگاه اعلام کرده‌اند که این موسسات به بررسی امکان حضور با وجود تحریم‌های آمریکا علیه ایران مشغولند. نگرانی از اعزام ایران با توجه به حملات نظامی اخیر از دیگر نگرانی‌های این موسسات است.
ساعاتی پس از انتشار خبر سقوط هواپیمای اوکراینی، ویدئویی کوتاه از یکی از کسانی که در نزدیکی محل سقوط حضور داشت در شبکه‌های اجتماعی توسط بسیاری از کاربران بازنشر شد. در این فیلم می‌بینیم که هواپیما همچون توده‌ای آتشین در حال سقوط است و فردی که در حال فیلمبرداری است به آتش‌گرفتن هواپیما اشاره می‌کند.
مقامات ایرانی ابتدا دست روی مشکل فنی گذاشتند و سپس به آتش گرفتن موتور هواپیما اشاره کردند. مقامات خطوط هوایی اوکراین نیز می‌گویند حتی اصلا به خطای نیروی انسانی خود فکر نمی‌کنند. سفارت اوکراین که ابتدا حملات تروریستی به این هواپیما را رد کرده بود، این اظهارنظر را پس گرفت و در عین حال، هیچ اظهارنظر جدید در این باره نکرد.
ولادمیر زلنسکی (رئیس‌جمهور اوکراین) روز پنج‌شنبه از احزاب این کشور خواست از موقعیت به وجود آمده سوءاستفاده نکنند و اعلام کرد تا وقتی که کارشناسان به بررسی همه مستندات و شواهد نپرداخته‌اند، نمی‌توان هیچ نوع نتیجه‌گیری به عمل آورد.
» همچنین بخوانید موضع‌گیری کانادا درباره سانحه سقوط هواپیمای اوکراینی در تهران
هواپیمای بوئینگ سقوط کرده در تهران فقط ۳ و نیم سال عمر داشت و به تازگی مورد بازرسی فنی هم قرار گرفته بود. سیگنال‌های موقعیت‌یابی این هواپیما در آخرین پرواز خود از تهران، پس از پرواز به شکلی عجیب قطع شد و هیچ پیام درخواست کمکی هم از سوی کابین پرواز مخابره نشد. این سانحه پس از حملات موشکی ایران به پایگاه‌های آمریکا که به تلافی حمله پهپادی آمریکا و قتل قاسم سلیمانی صورت گرفت، روی داد.
بر اساس مقررات سازمان بین‌المللی هوانوردی غیرنظامی یا همان ایکائو (ICAO)، عملیات تحقیقات در زمینه سقوط هواپیما باید توسط کشوری که هواپیما در آن سقوط کرده انجام شود. همچنین کشورهایی که هواپیما و قطعاتش در آن ساخته شده نیز معمولا در این عملیات مشارکت می‌کنند.
کارشناسان ستاد ملی ایمنی حمل‌ونقل آمریکا معمولا در عملیات تحقیقات مربوط به سقوط هواپیما در کشورهای مختلف مشارکت می‌کنند. دو فرد آگاه گفته‌اند ایران به ایکائو اعلام کرده که می‌تواند از کمک‌های ایالات متحده در این عملیات استفاده کند. اما جمهوری اسلامی یک سری سیگنال‌های مبهم ارسال می‌کند و برای نمونه، برخی از مقاماتش می‌گویند که به آمریکایی‌ها اجازه نمی‌دهد به بررسی محتوای جعبه سیاه هواپیما بپردازند.
قوانین آمریکا نیز به ستاد ملی ایمنی حمل‌ونقل آمریکا اجازه نمی‌دهد با ایران همکاری کند و دلیل آن نیز تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران است. ستاد ملی ایمنی حمل‌ونقل آمریکا هر از چند گاهی در تحقیقات مربوط به سقوط هواپیماها با ایران همکاری داشته، اما برای این کار هیچ مجوزی از دولت این کشور دریافت نکرده است.
ستاد ملی ایمنی حمل‌ونقل آمریکا در اطلاعیه‌ای گفته به بررسی اخبار در زمینه سقوط هواپیمای پرواز شماره ۷۵۲ خطوط هوایی اوکراین مشغول است و مقررات برای مشارکت با ایران در تحقیقات در این زمینه را مورد بررسی قرار می‌دهد. این ستاد همچنین اعلام کرده که در حال رایزنی با دولت آمریکا برای همکاری با ایران است.
از سوی دیگر، دولت آمریکا پیشنهاد کمک به اوکراین را داده ولی حرفی از ایران به میان نیاورده است.
برخی کارشناسان هوانوردی می‌گویند که آتش گرفتن هواپیما حین سقوط می‌تواند نشانه انفجار بمب و یا اصابت موشک به آن باشد. جفری گوتسی (مدیر سابق واحد تحقیقات سوانح اداره هوانوردی فدرال آمریکا) می‌گوید: «هواپیماها به راحتی آتش نمی‌گیرند. آتش نمی‌توانسته در مدت کوتاهی به این صورت گسترش یابد، مگر اینکه یک اقدام عمدی سبب ایجاد آتش و انفجار شده باشد.»
البته راجر کاکس (مامور سابق تحقیقات ستاد ملی ایمنی حمل‌ونقل آمریکا) نظر دیگری دارد. او می‌گوید آتش‌گرفتن بار موجود در هواپیما می‌تواند دلیل این اتفاق باشد. آقای کاکس می‌گوید در سقوط یک هواپیما در فلوریدا در سال ۱۹۹۶، مجموله اکسیژن خالص موجود در هواپیما سبب ایجاد شعله‌ای شدید و سقوط هواپیما شد. اما در ماجرای فلوریدا، هواپیما ۱۰ دقیقه پرواز کرد و زمان ایجاد این آتش گسترده در هواپیمای اوکراینی بسیار کوتاه بود.
» همچنین بخوانید دولت کانادا: کانادایی-ایرانی‌ها از سفر به ایران پرهیز کنند!
این سانحه برای بوئینگ اوکراینی، خبر بدی برای شرکت سازنده این هواپیما نیز محسوب می‌شود. این شرکت در یکی از بدترین بحران‌ها در دوره ۱۰۳ ساله فعالیتش قرار دارد. همچنین این اولین سانحه برای یکی از هواپیماهای شرکت اوکراینی از زمان تاسیس خود در سال ۱۹۹۲ تاکنون به شمار می‌رود.
موتور هواپیماهایی تک‌راهرو توسط شرکت سی‌اف‌ام اینترنشنال (CFM International) ساخته می‌شود. این شرکت یکی از زیرمجموعه‌های جنرال المتریک است. این شرکت هیچ اظهارنظری در زمینه این سانحه نکرد و صرفا همدری خود را با بازماندگان آن اعلام کرد.
سهان شرکت بوئینگ پس از این سانحه با افتی ۱/۸ دلاری روبرو شد که بیشترین میزان افت از ۱۶ دسامبر به این سو به شمار می‌رود. این شرکت هواپیماسازی نیز هیچ اظهارنظری درباره دلایل این سقوط نکرد.
