مریم ایرانی
۱۶ آوریل ۱۶۵۱
مکانی نامعلوم در مونترال
در «گذر زمان» این شماره به سراغ پیشینه برگزاری نخستین اجرای تئاتر در مونترال می‌رویم. نمایشی که یک کارگردان و بازیگر فرانسوی برای اولین بار به روی صحنه یکی از سالن‌های نوپای این شهر در قرن ۱۷ میلادی برد.
آغاز ماجرای تئاتر در سرزمین‌های فرانسه جدید
در قرن ۱۷ میلادی، فرانسوی‌ها سه نمایشنامه‌نویس مشهور و سرشناس داشتند که به آن‌ها افتخار می‌کردند. از این سه نفر «مولیر» شهرتی جهانی‌تر دارد. با این حال یکی دیگر از این افراد کسی بود که برای نخستین بار، پای هنر ماندگار تئاتر را به مونترال باز کرد.
«پییرکورنی» Pierre Corneille نمایشنامه‌نویس مشهوری بود. شهرت او در فرانسه به دلیل نگاشتن نمایشنامه-اپرایی به نام Le Cid بود که بسیار مورد تشویق محافل هنری پاریس قرار گرفت ولی از طرفی مورد انتقاد بخشی از جامعه هنری هم بود که اصول نمایشنامه‌نویسی کلاسیک در آن رعایت نشده‌است.
با این حال نمایش Le Cid به سرعت معروف و روی یکی از صحنه‌های اصلی تئاتر پاریس اجرا شد. نمایش درباره یک جنگاور اسپانیایی است که در دوران تسلط اعراب بر اسپانیا برای مسلمانان و نیز ارتش اسپانیا به میدان نبرد می‌رود و به عنوان یک چهره بسیار مهم در تاریخ سیاسی ماندگار می‌شود.
کلمه Cid از واژه عربی سید گرفته‌شده بود و در واقع یک اسم مستعار برای این مبارز است. نکته اصلی این نمایش در این بود که سبک نوشتاری‌اش تراژیک بود ولی پایانی خوش داشت و این نوآوری عجیب نویسنده آن به شمار می‌رفت. به افتخار کورنی سالن تئاتری به این نام در مونترال امروز به نام او وجود دارد.
کلیسا بزرگترین مخالف تئاتر
مخالفت کلیسا با بحث تئاتر و نماش عمومی آن در بین مردم باعث می‌شد که هنر تئاتر در خود فرانسه که خواستگاه آن بود هم تضعیف شود چه برسد به جامعه کبک که به شدت مذهبی و تحت سلطه کلیسا بود. با این حال در برخی از استان‌های کانادا که دارای مردم فرانسوی‌زبان بودند مثل ایالت نیوبرانزویک، تلاش‌هایی برای جا انداختن نمایش عمومی و تئاتر انجام شده بود.
به طور پراکنده گاهی دیده می‌شد که در رثای جنگاوری و قهرمانی برخی چهره‌های فرانسوی در کبک نمایش‌هایی مثل تئاتر اجرا شود ولی با این حال تا سال ۱۶۴۰ در کبک هیچ تئاتری به طور رسمی اجرا نشد که دلیلش هم همان مخالفت کلیسا با این مساله بود.
در سال ۱۶۵۱ بالاخره نمایش Le Cid در مونترال به روی صحنه رفت. با این حال مخالفت‌ها باعث شدند تا همیشه برای اجراهای عمومی چالش‌هایی بین کلیسا و مردم وجود داشته‌باشد. از جمله بزرگترین اتفاقی که در این زمینه افتاد، دستور اسقف اعظم «سن والری» با یکی از اجراهای نمایش مولیر بود که به کلیساستیزی شهره بود. حتی فرماندار وقت کنت فرانتنک هم نتوانست نظر او را برگرداند و قانون ممنوعیت اجرای تئاتر باعث شد تا جلوی پیشرفت این هنر در کانادا گرفته‌شود.
» همچنین بخوانید: فرانتنک، فرماندار نافرمان کبک
بعد از رنسانس و آغاز عصر جدید در اروپا و کم رنگ شدن قدرت کلیسا، جنبشی برای احیای تئاتر در کبک هم آغاز شد و در سال ۱۷۸۰ مهاجران اروپایی برای اولین بار در مونترال گروه تئاتری حرفه‌ای به نام«جامعه تئاتر» را بنیان نهادند که به سرعت توانست جایگاه خودش را پیدا کند و تئاترهای کلاسیک و مدرن زیادی را به روی صحنه ببرد.
با این حال کلیسا در ادامه مخالفت‌هایش برای اینکه تئاتر را تضعیف کند، از حامیان تئاتر به شدت انتقاد می‌کرد و اجازه نمی‌داد به تئاتر کمک مالی شود. همین باعث شد، باز هم این هنر مهجور باقی بماند. اما هنرمندان همچنان به تلاش‌های خود ادامه دادند و در سال ۱۸۲۵، یک سالن تئاتر مشهور در مونترال گشایش پیدا کرد که «تئاتر رویال» نامیده می‌شد. این سالن به دست جان مولسون یکی از مشهورترین تاجران انگلیسی مونترال بنا شد و یکی از داستان‌های چارلز دیکنز با حضور خود او به روی صحنه رفت.
این سالن به طور ویژه شروع به اجراهای گسترده تئاترهای روز مخصوصا آثار شکسپیر و نویسندگان دیگر کرد و به این ترتیب داستان تئاتر در کبک ادامه پیدا کرد. اما با آتش‌سوزی بزرگی که این سالن را تخریب کرد می‌توان گفت که رویاهای بسیاری تا سالیان بعدی برای تئاتر در کبک به محاق فرو رفت. دوران مدرن تئاتر در کبک قصه مفصل‌تری دارد.
