مهرنوش اردلان یکتا
یکی از نشانه‌هایی که در برخی از بیماری‌ها وجود دارد و می‌تواند بسیار آزار دهنده باشد و بر میزان خواب و خوراک انسان تاثیر داشته باشد، سرفه است. سرفه گاهی می‌تواند اولین علامت شروع یک بیماری باشد و یا هفته‌ها بعد از بهبود بیماری در بدن انسان به یادگار بماند. سرفه خود یک بیماری مستقل نیست و همیشه به عنوان نشانه بیماری محسوب می‌شود. اما سرفه چیست؟
سرفه یکی از راه‌های پاسخ بدن به تحریکات گلو و راه‌های هوایی است و در حقیقت نوعی واکنش دفاعی بدن شمرده می‌شود. به دنبال تحریک حلق و گلو و راه‌های هوایی توسط ماده محرک، پیامی از عصب‌ها به مغز ارسال می‌شود. مغز در پاسخ پیامی را به عضلات قفسه سینه و شکم می‌فرستد تا با انقباض خود هوا را از ریه‌ها با فشار بیرون دهند و ماده محرک را از راه‌های هوایی خارج کنند.
سرفه اتفاقی و گاه به گاه می‌تواند طبیعی باشد. اما اگر برای چندین هفته طول بکشد و یا به همراه خلط یا موکوس بی‌رنگ یا خونی باشد، نیاز به مداخله درمانی دارد.
دلایل سرفه
همان گونه که گفته شد سرفه‌های طول کشیده و دائمی، نیاز به بررسی پزشکی دارد و می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری باشد. اگر زمان سرفه کمتر از سه هفته باشد به عنوان نوع حاد و اگر این میزان بیشتر از هشت هفته باشد نوع مزمن در نظر گرفته می‌شود. ( نوع مزمن در کودکان چهار هفته است.)
سرفه یکی از راه‌های پاسخ بدن به تحریکات گلو و راه‌های هوایی است و در حقیقت نوعی واکنش دفاعی بدن شمرده می‌شود.
علل سرفه
در این قسمت علل شایع سرفه برشمرده می‌شود و به جز مواردی که در ادامه خواهد آمد، بیماری‌های بسیار دیگری نیز وجود دارند که با سرفه همراه‌اند، اما بیماری‌های نادرتری هستند.
علل حاد شایع سرفه
- سرماخوردگی
- آنفولانزا
- استنشاق یک ماده محرک
- ذات‌الریه یا عفونت ریه
- سیاه سرفه
علل مزمن شایع سرفه
- آلرژی
- آسم (که بیشتر در کودکان شایع است)
- برونشیت
- بیماری GERD یا ریفلاکس معده به مری
- ترشحات پشت بینی که بیشتر در سینوزیت دیده می‌شود.
چه هنگامی نیاز است که به پزشک مراجعه شود
- سرفه برای چندین هفته از بین نرود.
- همراه سرفه خلط غلیظ سبز یا زرد بیرون بیاید.
- صدای خش خش در ریه وجود داشته باشد.
- تب بالاتر از ۳۸ درجه همراه سرفه باشد.
- تنگی نفس به همراه سرفه باشد.
موارد زیر اورژانس محسوب می شود و در صورت بروز باید به سرعت به مراکز درمانی مراجعه شود:
- خفگی ( بیشتر در مورد بچه‌ها که احتمال خوردن جسم خارجی دارند، مطرح است.)
- سختی در نفس کشیدن یا قورت دادن
- خلط با رگه های صورتی یا خونی به همراه سرفه
درمان
نکته دارای اهمیت در درمان، به ویژه درمان خانگی سرفه، علت وجود آن است. در بیماری‌های عفونی و مواردی که بالا نام برده شد، بعد از تشخیص بیماری و درمان آن، سرفه به تدریج از بین می‌رود ولی در مواردی که علت سرفه یک سرماخوردگی ساده است، می‌توان با استفاده از مواد طبیعی میزان سرفه را کاهش داد.
- عسل: بر طبق یک مطالعه که تاثیر عسل بر سرفه شب هنگام کودکان را با داروهای ضد سرفه‌ای مانند دکسترومتورفان مقایسه کرد، عسل تاثیر بسیار بیشتری در بهبود سرفه داشته است. مطالعات دیگری نیز تاثیر رفع سرفه را در عسل نشان داده‌اند. توصیه می‌شود دو قاشق چای‌خوری عسل را با آب گرم یا هرنوع دمنوش ترکیب کنید و بنوشید. این کار را یک یا دو بار در روز انجام دهید.
- زنجبیل: زنجبیل خاصیت ضدالتهابی دارد و در کاهش سرفه‌های خشک یا آسماتیک می‌تواند موثر واقع شود. مطالعه‌ای نشان داد که ترکیبات موجود در آن باعث کاهش التهاب غشاهای راه‌های هوایی می‌شود که می‌تواند سرفه را کاهش دهد. به این منظور 20 تا 40 گرم زنجبیل تازه را در داخل یک لیوان آب‌جوش بیندازید و اجازه دهید که دم بکشد و بعد به تنهایی یا به همراه یک قاشق عسل یا مقداری آب لیمو بنوشید.
- مایعات: مطالعات نشان داده‌اند که نوشیدن مایعات هم‌دما با اتاق یا مایعات گرم در کاهش سرفه و گلو درد و احساس خستگی و درد بدن در سرماخوردگی و آنفلونزا بسیار موثر هستند.
- آویشن: مطالعه‌ای نشان داد که استفاده از شربتی که حاوی آویشن و برگ پیچک بود در مقایسه با دارونما در بهبود سرفه بسیار موثر است. برای استفاده یا می‌توان از شربت‌های آماده آویشن یا برگ پیچک در داروخانه استفاده کرد، یا دو قاشق چای‌خوری برگ خشک شده آویشن را در یک لیوان آب جوش دم کرده و بعد از ۱۰ دقیقه بنوشید.
- بخور: به همان روش سنتی که سر را در حالی‌که پارچه‌ای بر روی سر است بر روی یک ظرف آب‌جوش گرفته و بخار آب استنشاق شود. می‌توان از روغن‌های اسانس گیاهی مانند اکالیپتوس یا رزماری نیز استفاده کرد. این روش در موارد سرفه‌های پر (خلط دار) بسیار موثر است.
- قرقره آب نمک: نصف قاشق نمک در داخل یک لیوان آب گرم حل شود و چند بار در روز قرقره شود. در بچه‌ها از این روش استفاده نشود چون ممکن است باعث پریدن در گلوی‌شان شود.
تمام مواردی که به منظور درمان ذکر شد، مورد مطالعه قرار گرفته و علمی هستند. به این نکته باید توجه شود که چنانچه علت سرفه سرماخوردگی یا آنفلونزا باشد، این درمان‌ها موثر هستند و در موارد دیگر ابتدا باید علت سرفه شناخته شود.
